کاربرد حجم معاملات

تعریف حجم مبنا و کاربرد آن در بورس

برای کاهش دستکاری و تقلب در هر بازاری نیاز به تهیه و اجرا قوانینی است. بازار بورس نیز بعنوان یکی از جذاب ترین گزینه های سرمایه گذاری از این قضیه مستثنی نیست. سازمان بورس و اوراق بهادار نیز با هدف جلوگیری از دستکاری قیمت سهام، قانون حجم مبنا در بورس را در مورد معاملات اجرا می کند. این قانون امکن نوسان کاذب و غیرمعمول برای سهم های بورسی را از بین می برد. در این مطلب بطور مفصل و با زبانی ساده شما را با مفهوم حجم مبنا در بورس آشنا خواهیم کرد.

منظور حجم مبنا در بورس چیست؟

در بازار سرمایه «حجم» به معنای تعداد سهام یک شرکت است که معامله می شود. حجم مبنا نیز به حداقل تعداد سهام یک شرکت بورسی گفته میشه که باید در هر روز کاری معامله گردد تا قیمت اصلی (پایانی) سهم بتواند بطور کامل رشد یا افت خود را در بازه تعیین شده انجام دهد. اگه تعداد سهام معامله شده هر شرکت در طول ساعات بازار بیشتر از حجم مبنا باشه، اونوقت قیمت پایانی سهم می تونه بطور کامل تغییر کنه. پس برای درک بهتر حجم مبنا باید با مفهوم قیمت پایانی آشنا بود. ولی قبل از توضیح مفهوم «قیمت پایانی»، با مثالی ساده حجم مبنا رو توضیح میدیم.

ذکر مثالی ساده برای درک حجم مبنا

فرض کنید قیمت هر مداد در کتابفروشی ها برابر ۱۰۰ تومان باشه. اگر شما مدادی رو با قیمت ۵۰۰ تومان بخرین، اونوقت فقط خرید شما گرون بوده و این قیمت خرید تغییری در قیمت اصلی مداد (همون ۱۰۰ تومان) نخواهد داشت. ولی اگه تعداد خرید و فروش های مداد در این قیمت ۵۰۰ تومان زیاد بشه، اونوقت قیمت مداد در کل بازار به ۵۰۰ تومان افزایش خواهد یافت. پس منطقیه که برای هر گونه تغییر قیمت لازمه حجم معینی از خرید و فروش انجام بشه و به قولی معاملات حجم بخوره.

قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله سهام

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران بطور لحظه ای اطلاعات مربوط به قیمت سهام شرکت های بورسی رو نشون میده. برای درک تمامی این اطلاعات لازمه که تابلوخوانی در بورس رو بلد باشیم. این اطلاعات شامل قیمت پایانی، قیمت آخرین معامله و حجم مبنا میشه. در واقع شما برای فهمیدن حجم مبنا مربوط به هر شرکت بورسی، کافیه که اطلاعات تابلو اون شرکت رو نگاه کنید و نیاز به هیچ گونه محاسبه نیست؛ چون سازمان بورس بطور خودکار و بر اساس معاملات هفتگی سهام اون شرکت، اون رو محاسبه می کنه.

قیمت پایانی

در این تابلو دو نوع قیمت وجود داره. قیمت آخرین معامله نشانگر آخرین قیمتی است که سهام شرکت در آن معامله شده و فارغ از حجم معاملات و حجم مبناست. جالبه بدونین که در شرایط عادی قیمت روزانه سهام هر شرکت بورسی بین ۵+ درصد و ۵- درصد قیمت پایانی روز قبل می تونه نوسان داشته باشه. قیمت پایانی هم در اصل میانگین وزنی قیمت های معامله شده سهام در یک روز است که توسط حجم مبنا تعدیل می شود.

از سویی دیگر این قیمت مبنای نوسانات قیمت فردای سهم است. بطور مثال اگر قیمت پایانی روز گذشته یک سهم ۱۰۰ تومان باشه. قیمت این سهم برای فردا می تونه بین ۹۵ تا ۱۰۵ تومان معامله شود. اگر حجم معاملات در یک روز بیشتر یا برابر با حجم مبنا باشه، میانگین وزنی قیمت معاملات بعنوان قیمت پایانی در نظر گرفته میشه. ولی اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشه، اونوقت به همان نسبت نیز از میزان افزایش و کاهش میانگین قیمت ها کاسته می شود.

نحوه تعدیل قیمت پایانی بر اساس حجم مبنا

فرض کنید اطلاعات زیر در مورد حجم مبنا و قیمت پایانی یک سهم موجود باشه :

• قیمت پایانی روز گذشته : ۱۰۰ تومان
• میزان حجم مبنا تعیین شده : ۴ میلیون سهم
• میانگین وزنی معاملات انجام شده روز جاری : ۱۲۰
• حجم معاملات انجام شده روز جاری : ۲ میلیون سهم
• تفائت قیمت پایانی و میانگین وزنی معاملات : ۲۰ = ۱۰۰ – ۱۲۰
• تعدیل میزان تغییرات بر اساس حجم مبنا : ۱۰ = ۲۰ * ۰٫۵
• قیمت پایانی جدید : ۱۱۰ = ۱۰ + ۱۰۰

دلیل تعدیل شدن میانگین موزون قیمت این است که میزان معاملات انجام شده سهم دقیقا برابر نصف حجم مبناست. بر همین اساس تغییرات قیمت نیز باید نصف شود. این قیمت پایانی جدید مبنایی برای بازه نوسان قیمت فردا سهم می شود.

اهمیت حجم مبنا و کاربرد آن در بورس

یکی از اصول ابتدایی در هر بازاری، تعیین قیمت ها بر اساس خرید و فروش معامله گران و یا به عبارتی عرضه و تقاضاست. سازمان بورس بعنوان مجری قوانین تعریف شده در بازار سرمایه، حجم مبنا رو تعریف کرد تا از مداخله اشخاص فرصت طلب و دستکاری قیمت ها جلوگیری کنه. پس مهمترین هدف از تعریف حجم مبنا در معاملات بورس را می توان کنترل نوسانات غیر معمول قیمت سهام و حفظ امنیت معاملاتی دانست.

تاریخچه اعمال حجم مبنا و تغییرات آن در طول زمان

موضوع حجم مبنا برای اولین بار در سال ۱۳۸۲ و دوران دکتر حسین عبده تبریزی مطرح شد. در کاربرد حجم معاملات ابتدا قرار شد تا با برای کنترل نوسانات غیرمعمول سهام، ۱۵ درصد از کل سهام شرکت بورسی طی یکسال معامله بشه. با این حساب اگر تعداد روزهای کاری بورس را در سال ۲۵۰ در نظر بگیریم، حجم مبنا روزانه معادل ۰٫۰۰۰۶ سهام کل شرکت می شود. این مقدار بصورت خودکار توسط سامانه معاملاتی اندازه گیری میشد و فقط برای شرکت های بورسی اعمال شد و حجم مبنا تمامی شرکت های فرابورسی برابر یک بود.

در سال ۱۳۸۳ این درصد از ۱۵ به ۲۰ تغییر یافت و حجم مبنای روزانه معادل ۰٫۰۰۰۸ (هشت ده هزارم) تعداد سهام کل شرکت شد. این درصد به مدت ده سال در معاملات شرکت های بورسی در نظرگرفته میشد. اما در سال ۱۳۹۳ این درصد را به ۱۰ کاهش دادند و حجم مبنای روزانه برابر شد با ۰٫۰۰۰۴ تعداد کل سهام شرکت.

جدیدترین تغییرات حجم مبنا در شرکت های بورسی و فرابورسی

در اسفند ماه سال ۹۸، شورای عالی بورس دست به تغییرات اساسی در خصوص حجم مبنا زد. بر اساس هفتمین جلسه هیات مدیره سازمان بورس و با موافقت شورای عالی بورس (بعنوان اصلی ترین نهادهای تشکیلاتی سازمان بورس)، موضوع حجم مبنا به شرکت های فرابورسی هم تعمیم داده شد. بر این اساس برای شرکت های موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس نیز حجم مبنایی برابر با ۴ در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال شد.

فرابورس نیز اعلام کرد که میزان حداقل و حداکثر ارزش مبنا برای سهام معامله شده در بازارهای مختلفی به شرح زیر است (توجه داشته باشین که ارزش معاملات از حاصلضرب تعداد سهام معامله شده در قیمت پایانی بدست میاد) :

• حداقل ارزش مبنا در بازار اول و دوم فرابورس ایران : ۵۰ میلیارد ریال
• تعیین حداقل ارزش مبنا در تابلوی زرد بازار : ۲۰ میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در تابلوی نارنجی بازار : ۱۰ میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در تابلوی قرمز : ۵ میلیارد ریال
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر : ۱۲۰ میلیارد ریال
• حداکثر ارزش مبنا شرکت با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال : ۱۰۰ میلیارد ریال

تغییرات دوره ای در حجم مبنا

شیوه کار بدین صورت است که تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهام آن شرکت در آخرین روز معاملاتی هر هفته محسبه شده و در نخستین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می شود. پس با توجه به بروزرسانی هفتگی حجم مبنا، می توان نتیجه گرفت که با افزایش قیمت سهام حجم مبنا کاهشی، و با کاهش قیمت سهم میزان حجم مبنا افزایشی خواهد بود.

از ۱۲ اسفند ماه نیز دستورالعمل جدیدی برای تعیین حداقل و حداکثر حجم مبنا در بورس تعیین شد که شرایط آن بدین شکل است :

• حداقل ارزش حجم مبنا : ۵۰ میلیارد ریال
• حداکثر ارزش حجم مبنا در بورس برای شرکتی با سرمایه بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر : ۱۲۰ میلیارد ریال
• حداکثر ارزش حجم مبنا در بورس برای شرکتی با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال : ۱۰۰ میلیارد ریال

این آخرین تغییرات مربوط به حجم مبنا در شرکت های بورسی و فرابورسی تا بحال است. قانونی که بنا بر شرایط و عمق بازار بورس می تونه دوباره دسخوش تغییر بشه. ولی چیزی که در نهایت واضحه اینه که تمامی این قوانین به تعیین عادلانه قیمت ها بر اساس رفتار معامله گران کمک خواهد کرد. در نهایت امیدوارم از مطالعه این مقاله نخصصی مرتبط با بازار سرمایه لذت برده باشین. منتظر نظرات سازنده شما عزیزان نت نظری هستم.

میانگین حجم ماه چیست و چه اهمیتی دارد؟

در بازار بورس، سهام شرکت‌های مختلف معامله (خریدوفروش) می‌شود. در خصوص ارزیابی معاملات سهام در بازار بورس، دو موضوع مطرح می‌شود. یکی این‌که مبلغ سهم در هر معامله چقدر است و دیگری تعداد برگه سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معامله شده که به‌عنوان حجم معامله شناخته می‌شود. حجم معامله، در واحد زمان سنجیده می‌شود و یکی از استانداردهای آن برای شمارش، حجم معاملات در هر ماه است. میانگین حجم ماه، موضوعی است که قصد داریم تا در این مقاله بدان بپردازیم. در این مطلب خواهیم گفت که منظور از میانگین حجم ماه چیست و شناخت آن، چه کاربرد و اهمیتی دارد. مطالعه و یادگیری تمام آنچه که در این متن بیان شده است، برای هر شخصی که در بازار سرمایه فعالیت دارد، ضروری و الزامی است.

چرا شناخت میانگین حجم ماه اهمیت دارد؟

اولین سؤالی کاربرد حجم معاملات کاربرد حجم معاملات که احتمال می‌رود در ذهن شما نقش بسته باشد، علت و اهمیت یادگیری مقوله‌ی حجم معاملات سهام است. به‌عنوان فردی که در بازار بورس فعالیت دارد، آشنایی با برخی از اصطلاحات و مفاهیم دنیای بورس، الزامی است که یکی از کاربردی‌ترین اصطلاحات، همین «میانگین حجم ماه» است.

با استفاده از این مفهوم، شما به معنای رقم‌های آن پی می‌برید و قادر خواهید بود تا یک تحلیل دقیق از وضعیت بازار را به دست آورید. این در حالی است که بدون توجه به پارامتر میانگین حجم ماه، تحلیل شما ناقص باقی می‌ماند. در ذکر اهمیت تحلیل بازار و ارقام مربوطه باید بگوییم که تحلیل خوب، در تصمیم‌گیری صحیح شما مبنی بر موفقیت در خصوص سرمایه‌گذاری نقش بسزایی خواهد داشت.

حجم معاملات سهام چیست؟

تعداد برگه سهم مبادله شده در واحد زمان، به‌عنوان حجم معامله شناخته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر تعداد دفعاتی که برگه‌های سهم از یک نماد خاص، در یک‌زمان در نظر گرفته شده، ردوبدل و معامله می‌شود، به‌عنوان حجم معاملات سهم در نظر گرفته می‌شود. این واحد زمانی در تعریف فوق، می‌تواند یک روز باشد که در این صورت به حجم معاملات سهام در روز دست پیدا می‌کنیم و یا این‌که چند روز و یا مدت طولانی‌تر (مثلاً یک ماه) را در نظر می‌گیریم. درهرصورت، هدف تعداد دفعاتی است که سهام یک نماد خاص، مورد معامله قرار گرفته است. توجه داشته باشید که هر معامله‌ای – چه خرید و چه فروش سهم – در این مقوله، قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد.

در تابلوی بورس (در وب‌سایت سازمان بورس) عدد حجم معامله برای هر نماد ذکر می‌شود. واحد زمانی که این پارامتر سنجیده می‌شود، برای روز و ماه به‌صورت میانگین است. با مراجعه به وب‌سایت tsetmc.com و جست‌وجوی نماد موردنظر، می‌توان حجم معاملات سهام آن نماد در روز و میانگین آن در ماه را مشاهده کرد.

حجم معاملات سهام برای یک نماد خاص، می‌تواند رفتار آن سهام و ارزش آن را نشان دهد. فرض کنید در سوپرمارکت محله‌تان، یک برند خاص از کالایی، خیلی زیاد خریداری شود. در نگاه اول، می‌توان این‌گونه برداشت کرد که اگر همه چیز درست باشد، احتمالاً این برند کالایی از محبوبیت و کیفیت بی‌نظیری برخوردار است. بنابراین حجم بالای معامله سهم یک نماد نیز می‌تواند چنین موضوعی را به اطلاع برساند. البته تأکید می‌کنیم اگر همه چیز خوب و درست باشد.

میانگین حجم معاملات سهام چیست؟

میانگین برآوردی است که از چند داده محاسبه خواهد شد. در خصوص معاملات سهام در بازار بورس، نیز میانگین، یک پارامتر پرکاربرد خواهد بود. میانگین حجم معاملات سهام در ماه، عددی را بیان می‌کند که نشان‌دهنده‌ی تعداد معامله‌ی سهام یک شرکت در زمان یک ماه به طور میانگین خواهد بود. به‌عبارت‌دیگر زمانی که گفته می‌شود میانگین حجم معاملات سهام برای نماد «الف» ۱۰۰ هزار سهم است بدین معنی است که سهام شرکت «الف» در هر ماه به طور میانگین ۱۰۰ هزار بار معامله می‌شود.

میانگین معاملات سهم در ماه، نمی‌تواند وضعیت تک‌به‌تک روزها را از نظر حجم معامله نشان دهد. اما می‌توان باتکیه‌بر آن، وضعیت کلی سهام یک نماد را از نظر حجم معاملات، بررسی کرد.

در وب‌سایت سازمان بورس به آدرس اینترنتی tsetmc.com ، میانگین حجم معاملات سهام درج می‌شود. کافی است تا بعد از ورود به وب‌سایت، نام نماد موردنظر خود را جست‌وجو نمایید تا اطلاعات تابلوی بورس مربوط به آن نماد، برایتان نمایش داده شود. در این صفحه، شما ارقامی را به‌عنوان حجم معاملات روز و میانگین حجم معاملات در ماه را می‌بینید که هر دوی آن‌ها می‌توانند در تکمیل تحلیل، یاریگر شما باشند.

نحوه‌ی محاسبه‌ی میانگین حجم ماه

به‌راحتی می‌توان میانگین حجم ماه را برای یک نماد خاص محاسبه کرد. کافی است تا حجم معاملات روز را برای بیست و یک روز منتهی به‌روز مدنظر یا همان یک ماه کاری اخیر با هم جمع کرده و بر تعداد روزهای معاملاتی ماه تقسیم کنیم.

دلایل اهمیت و کاربرد میانگین حجم ماه

پارامتر میانگین حجم ماه که بر روی تابلوی بورس نیز درج می‌شود، اهمیت زیادی دارد و بسیاری از سیستم‌های معاملاتی بر آن مبتنی شده‌اند. یکی از فواید این پارامتر، مشخص‌کردن میزان ورود و خروج پول است. بدین معنا که اگر روزی، حجم معامله، مقداری کم‌تر از میانگین حجم ماه داشته باشد، به معنای عدم ورود پول و یا توقف ورود پول تلقی می‌شود. این امر به‌خصوص برای شرکت‌ها، بسیار اهمیت دارد.

کاربرد دیگر میانگین حجم ماه، در میزان نقدشوندگی است. در خصوص اهمیت نقدشوندگی، باید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت که برای تحلیل‌گران بسیار اهمیت دارد که سهم شرکت و نماد موردنظر برای سرمایه‌گذاری، تا چه میزان قابلیت نقدشوندگی دارد.
باتوجه‌به پارامتر میانگین حجم معاملات در ماه، می‌توان حجم مشکوک را شناسایی کرد. بهتر است پیش از توضیح چگونگی این کار، اندکی دررابطه‌با حجم مشکوک صحبت کنیم.

حجم مشکوک زمانی رخ می‌دهد که حجم معامله برای یک نماد خاص، در واحد زمان، به طرز عجیب و غیرمعمول، جهش پیدا کرده باشد. مثلاً شرکتی که در هر روز ۱۰ برگه سهم معامله می‌کرده است، اگر در یک روز خاص، ۱۰۰۰ برگه سهم معامله کند. یک جهش غیرعادی دارد. در این صورت گفته می‌شود ۱۰۰۰ برگه سهم معامله شده، حجم مشکوک است.

یکی از روش‌هایی که برای شناسایی حجم مشکوک به کار می‌رود، توجه به میانگین حجم ماه است. درصورتی‌که حجم معامله در روز رقمی بالاتر از دوبرابر میانگین حجم معاملات در ماه داشته باشد، گفته می‌شود که یک حجم مشکوک رخ‌داده است.

کاربرد و اهمیت این موضوع در تعیین و پیش‌بینی رفتار بازار و ارزش سهام آن شرکت است. یعنی کاربرد حجم معاملات کاربر با بررسی بازار و تشخیص یک حجم مشکوک، می‌تواند آینده‌ی قیمتی و حجم معاملات آن سهام را پیش‌بینی نماید. بنابراین اخذ تصمیم در خصوص شرکت یا عدم شرکت در معامله‌ی آن سهم، بهتر انجام می‌گیرد.

جمع‌بندی

میانگین حجم ماه به معنای میانگین از تعداد تمام برگه سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معامله شده است که سهام یک نماد خاص در بازه‌ی یک‌ماهه تجربه کرده است. این پارامتر، می‌تواند موارد زیادی را تعیین و مشخص نماید. میانگین حجم ماه مانند سایر پارامترها، می‌تواند در ارزیابی و تحلیل بازار یا سهام یک نماد خاص، به کار برده شود. به‌عنوان‌مثال از طریق همین پارامتر می‌توان، حجم مشکوک را شناسایی کرد.

برای به‌دست‌آوردن میانگین حجم ماه، به‌آسانی می‌توان با جمع تمام حجم معاملات روز در یک ماه و تقسیم آن بر تعداد روزهای کاری، اقدام کرد. البته این پارامتر، به دلیل کلیدی بودن و اهمیتی که دارد، از طریق تابلوی بورس نیز قابل‌دسترسی است. برای این منظور کافی است تا به آدرس اینترنتی سازمان بورس مراجعه نمایید و بعد از جست‌وجوی نماد موردنظر، به دنبال میانگین حجم ماه باشید.

در نهایت این‌که میانگین حجم ماه مانند هر پارامتر دیگری، به‌تنهایی برای حصول یک تحلیل کامل، کفایت نمی‌کند. یعنی این‌که برای یک تحلیل همه‌جانبه، می‌بایست در کنار سایر پارامترها بدان توجه شود تا بتوان نتیجه‌گیری صحیح‌تر و تخمین‌های دقیق‌تری را برای آینده‌ی سهام آن نماد برآورد نمود.

حجم مبنا در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

حجم مبنا چیست و چه کاربردی در بورس دارد؟ در این مطلب از سایت کارگزاری سرمایه و دانش، حجم مبنا در بورس و نحوه محاسبه و قوانین جدید حجم مبنا را معرفی می کنیم.

بورس، روزانه محل دادوستد مقدار زیادی پول و سرمایه است و بعید نیست همیشه تعدادی افراد سودجو بخواهند در روند قیمت‌ها به نفع خود تاثیرگذار باشند. در این راستا همیشه نیاز بوده تا با وضع قوانینی جلوی این سوء‌استفاده‌ها گرفته شود و دادوستدها به شکل واقعی و قابل اطمینان ادامه یابند. وضع قانون حجم مبنا در تعداد سهام یکی از همین قوانین بازدارنده است. این قانون در تعیین قیمت پایانی نمادهای بورسی دخالت دارد و این حجم مبناست که مشخص می‌کند آیا شرکتی مجوز اعمال تمام تغییرات مجاز در قیمت را برای تعیین قیمت روز بعد دارد و یا خیر.

حجم مبنا چیست و چه کاربردی در بورس دارد؟ در این مطلب از سایت کارگذاری سرمایه و دانش، حجم مبنا در بورس و نحوه محاسبه و قوانین جدید آن را معرفی می‌کنیم.

حجم مبنا چیست؟

در یک تعریف ساده می‌توان حجم مبنا را اینگونه تعریف کرد، حداقل تعداد سهامی که در یک روز باید توسط یک نماد مورد خرید و فروش قرار بگیرد تا آن شرکت بتواند نوسان قیمتی مجاز را در تعیین قیمت سهام، برای فردای آن روز اعمال کند. وجود حجم مبنا در بورس موجب می‌شود تا سرمایه‌گذارن بدانند نوسانات قیمت سهام با توجه به یک حجم معاملاتی مناسب بوده است و نه بر اساس چند خرید و فروش جزئی. در نتیجه وجود این قانون از بروز قیمت‌های غیر واقعی جلوگیری می‌کند.

نگاهی به تاریخچه شکل‌گیری حجم مبنا

حجم مبنا برای اولین بار و به منظور جلوگیری از افزایش و یا کاهش بیش از حد قیمت سهام در سال 1382 و در زمان تصدی دکتر حسین عبده تبریزی، تعیین و پایه‌گذاری شد. این کاربرد حجم معاملات رقم برای اولین بار به میزان 15% از کل سهام یک شرکت و در طول یک سال تعیین شد. با در نظر گرفتن تعداد 250 روز به عنوان روزهای کاری یک سال این میزان برابر است با 0.0006 تعداد کل سهام برای هر روز می‌شد. یعنی حداقل سهام‌هایی که باید در یک روز مورد دادوستد قرار می‌گرفت تا مجوز اعمال نوسان قانونی قیمت توسط شرکت دریافت شود میزان شش ده هزارم کل تعداد سهام شرکت می‌بود.

این رقم طی سال‌های متمادی مورد تغییرات زیادی قرار گرفت؛ اما از سال 1393 تا به امروز رقمی ثابت و برابر با 10% کل سرمایه برای یک سال و 0.0004 کل سرمایه برای یک روز است. همچنین حداکثر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با سرمایه 20 هزار میلارد و بالاتر، به میزان 120 میلیارد ریال و برای شرکت‎هایی با سرمایه‌ی کم‌تر از 20 هزار میلیارد ریال، حداکثر حجم مبنا 100 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است که در ادامه در این باره بیش‌تر توضیح داده خواهد شد.

مزایای حجم مبنا چیست؟

مهم‌ترین حسن و مزیت حجم مبنا کاربرد حجم معاملات در بورس، جلوگیری از کاهش و افزایش یک‌باره و پرشیب در روند قیمت‌هاست. به این صورت که اگر به عنوان مثال تقاضای یک سهام کاهش یابد و عرضه به همان صورت قبل باقی مانده باشد، فزونی عرضه بر تقاضا رخ خواهد داد این فزونی معمولا به ‌قدری خواهد بود که آن نماد اصطلاحا قفل می‌شود و یا به اصطلاح فعالان بازار صف فروش تشکیل می‌شود.

در صورت نبود حجم مبنا، سهام به شدت روند نزولی خواهد گرفت. اما وجود آن موجب می‌شود با کاهش تعداد سهامی که مورد خرید و فروش قرار گرفته است، نوسان قیمتی نیز کاهش یابد و از کاهش یک‎‌باره قیمت سهام جلوگیری شود. در روند صعودی نیز همین طور خواهد بود.

نحوه محاسبه حجم مبنا

همان‌طور که گفته شد برای محاسبه این عدد کافیست عدد 0.0004 را در تعداد سهام‌های یک شرکت ضرب کنید. برای مثال اگر شرکتی 20 میلیون سهام داشته باشد، حجم مبنای این شرکت برای هر روز برابر است با 8 هزار سهم. اما در این خصوص استثنائاتی نیز وجود دارد که طی قوانین جدید مصوب و اعلام شده است که به آن نیز در ادامه خواهیم پرداخت.

حجم مبنا و تعیین قیمت پایانی

برای این منظور پیش از هرچیز لازم است تا با مفهوم قیمت پایانی آشنا شویم. قیمت پایانی به معنی قیمت آخرین معاملات نیست و دو عامل میانگین وزنی تمام معاملات هر روز و نیز حجم مبنا در آن تاثیرگذار هستند. در واقع قیمت پایانی همان قیمتی است که شروع خرید و فروش در روز بعد با توجه به آن قیمت انجام خواهد شد و مبنای روز معاملاتی جدید قرار خواهد گرفت. قیمت پایانی توسط فرمول میانگین وزنی محاسبه می‌شود و برای تاثیرگذاری حجم مبنا در این قیمت و محاسبه قیمت آغازین از فرمول زیر استفاده می‌شود.

قیمت پایانی روز قبل+(میانگین وزنی قیمت‌ها-قیمت پایانی روز قبل)*(حجم مبنا/حجم معاملات) = قیمت آغازین

به عنوان مثال فرض کنید حجم مبنا برای شرکتی 4 میلیون سهم بوده است و حجم معاملات آن برابر با 2 میلیون سهم یعنی نیمی از 4 میلیون حجم تعیین شده، است. در این مثال قیمت روز پایانی توسط میانگین وزنی برای امروز 1400 و برای روز قبل 1300 ریال بوده است. در این صورت قیمت آغازین برابر خواهد بود با

بنابراین عدد 1400 با توجه به کم‌تر بودن معاملات نسبت به حجم مبنای مشخص شده تعدیل شد و به رقم 1350 ریال رسید. بنابراین سقف مجاز نوسان قیمت در روز بعد از مثبت 5 درصد تا منفی 5 درصد خواهد بود. یعنی میزان معاملات تقسیم بر حجم مبنا.

حال اگر حجم معاملات در شرکتی بیش‌ از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی و نیز آغازین روز بعد همان میانگین وزنی تمام معاملات طی یک روز خواهد بود. شما می‌توانید برای محاسبه میانگین وزنی و افزودن به سایر معلومات خود با مشاوران کارگزاری دانش و سرمایه تماس بگیرید.

چگونه می‌توان حجم مبنا را مشاهده کرد؟

این عدد توسط سامانه معاملات و به صورت خودکار اندازه‌گیری می‌شود و هیچ یک از معامله‌گران و سرمایه‌گذاران تاثیر و دخالتی در آن ندارد. این عدد همیشه و برای همه‌ی نمادها در سایت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc) قابل مشاهده است و فقط کافی است سری به این سایت زده شود و نیازی به آموزش حجم مبنا در بورس برای تمام کاربران نیست.

منظور از حجم مبنای یک چیست؟

حجم مبنای یک مختص شرکت‌های عضو فرابورس و تا قبل از سال 1398 بوده است. برای این شرکت‌ها تا پیش از سال 1398 قانونی در این زمینه در نظر گرفته نشده بود و قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضا و فقط میانگین وزنی تعیین می‌شد. اما در سال 1398 قانون جدیدی در رابطه با حجم مبنای شرکت‌های فرابورس نیز تصویب شد تا از تاثیرگذاری بیش‌ازحد معاملات کوچک بر روی قیمت‌ها جلوگیری شود.

قوانین جدید حجم مبنا در بورس

برای ذکر این قوانین جدید که همان استثنائات محاسبه حجم مبنا در سهام است، باید ابتدا ارزش مبنا مشخص شود که عبارت است از ضرب حجم مبنا در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی در پایان هفته که معمولا روز چهارشنبه است. حال این عدد برای شرکت‌هایی با سرمایه کم‌تر از 20 هزار میلیارد ریال به شکل زیر است:

اگر ارزش مبنا بین 50 تا 100 میلیارد ریال بود، حجم مبنا همان عدد محاسبه شده خواهد بود، یعنی همان 0.0004 کل سرمایه

اگر ارزش مبنا کمتر از 50 میلیار ریال بود، این عدد برابر است با 50 میلیار ریال تقسیم بر قیمت پایانی در آخرین روز معاملاتی

و اگر ارزش مبنا بیش از 100 میلیار ریال بود، حجم مبنا برابر است با 100 میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی در آخرین روز معاملاتی

برای شرکت‌هایی با سرمایه بیش‌ از 20 هزار میلیارد ریال، حجم مبنای معین یعنی همان 0.0004 برای ارزش مبنای بین 50 تا 120 میلیار ریال است و کم‌تر و بیش‌تر از این مقدار مانند بالا محاسبه می‌شود، یعنی برای کم‌تر از 50 میلیارد ریال همین عدد تقسیم بر قیمت پایانی خواه شد و برای ارزش مبنای بیش‌از 120 میلیار ریال نیز همین عدد بر قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی تقسیم خواهد شد. در این قانون حجم مبنای شرکت‌های فرابورس نیز به شکل زیر معین شده است:

این فرمول در بازار اول و دوم فرابورس و برای شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال در بازه ارزش مبنای 50 تا 100 میلیارد ریال و با سرمایه بیش از 20 هزار میلیارد ریال در بازه ارزش مبنای 50 تا 120 میلیار ریال، همان 0.0004 کل معاملات و در غیر این صورت مانند بالا محاسبه خواهد شد. یعنی حداقل و حداکثر معین شده تقسیم بر قیمت پایانی.

در بازار پایه زرد تفاوت در حداقل ارزش مبناست که 20 میلیار ریال است و سایر قوانین و محاسبات مانند بازار پایه خواهد بود.

در بازار پایه نارنجی فرابورس نیز همه چیز به جز حداقل ارزش مبنا که 10 میلیار ریال است مانند سایر بازارها خواهد بود.

در بازار پایه قرمز فراوبورس این حداقل میزان 5 میلیار ریال است.

به عبارت دیگر در این بازار ها اگر میزان سرمایه بیش از 20 هزار میلیار ریال باشد و ارزش مبنای به دست آمده در رنج تعیین شده در هر بازار که به عنوان نمونه در بازار قرمز 5 تا 120 میلیار ریال است، باشد حجم مبنا همان عدد معین شده و چهار ده هزارم است. اما در خارج از این مقدار و به عنوان مثال در حالت کم‌تر از 5 میلیار ریال، حجم مبنا با فرمول 5 میلیار ریال تقسیم بر قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی، مشخص خواهد شد.

تاثیر کاربرد حجم معاملات حجم مبنا در معاملات بورس

گفتیم که از جمله تاثیرات وجود این قانون جلوگیری از کاهش و افزایش ناگهانی قیمت سهام از طریق ساز و کار تعیین کف تعداد سهام مورد معامله است. اما ایراد اصلی حجم مبنا در سهام نیز همین جاست، یعنی تشکیل صف‌های خرید و فروش و بلوکه شدن مقدار زیادی سرمایه که شاید با دادوستد در نمادهای دیگر موجب رونق بیش‌تر بازار سرمایه می‌شد.

در این صورت اگر سرمایه‌گذاری که در صف فروش سهم خود قرار دارد به شدت نیاز به پول داشته باشد مجبور خواهد شد سهام خود را به صورت وکالتی و با قیمتی کم‌تر به سرمایه‌گذاری دیگر واگذار کند و این یعنی برهم خوردن روال و روانی بازار سرمایه و ضرر سرمایه‌گذاران. همین‌طور اگر تشکیل صف فروش و اصطلاحا قفل شدن نماد هم‌زمان شود با تشکیل جلسات مجمع و توقف نماد، قیمت سهم به قدری کاهش خواهد یافت که به تعادل برسد و این یعنی برهم خوردن هدف تعیین حجم مبنا و ناکارآمد شدن آن.

با این حال اگر این قانون همان‌طور که باید و در یک شرایط معمولی و ایده‌آل عمل کند، در شرایط قیمت‌گذاری‌ها تاثیر مثبتی خواهد داشت و موجب می‌شود یک نفر و با خرید و فروشی جزئی نتواند در روند قیمت‌ها تاثیر بگذارد و به این طریق از ضرر و زیان افراد زیادی جلوگیری می‌کند.

این مقاله سعی شد تا حجم مبنا و قوانین و محاسبات آن به زبان ساده معرفی شود. به طور کلی دانستیم حجم مبنا، حداقل میزان معاملات یک شرکت در یک روز است، برای دریافت مجوز اعمال تغییرات مجاز در قیمت سهام‌ها و در پایین‌تر از این حجم، این عدد نیز در قیمت‌گذاری تاثیرگذار خواهد بود. همچنین با میزان آن برای شرکت‌های مختلف و با میزان سرمایه‌ی متفاوت آشنا شدیم. با این حال شما می‌توانید برای آشنا کاربرد حجم معاملات شدن و آگاهی از میزان حجم مبنا با شرکت کارگزاری سرمایه و دانش تماس گرفته و از خدمات این شرکت بهره ببرید.

مقاله نشریه
بررسی ارتباط علی و همزمان بازده سهام، حجم معاملات و نوسان بازده بورس اوراق بهادار تهران: کاربردی از مدل های چندگانه

چکیده:
پژوهش حاضر به بررسی ارتباط علی و همزمان بازده سهام، حجم معاملات و نوسان بازده با استفاده از مدل های چندگانه VAR-GRJ-GARCH و GRJ-GARCH-DCC پرداخته است. برای تخمین ارتباط همزمان بازده سهام و حجم معاملات، به جای رویه یک مرحله ای از رویه دو مرحله ای استفاده شد که بر مشکلات عددی معین که اغلب در تخمین مدل های چندگانه GARCH پیش می آید، غلبه خواهد کرد. در ابتدا و برای پاسخ به فرضیه اول، با استفاده از مدل VAR (نه بطور استاندارد)، شواهدی از علیت مثبت حجم معاملات به بازده سهام آشکار گردید. بررسی فرضیه های دوم و سوم به ترتیب موید این مطلب است که علیت دو طرفه بین بازده سهام و حجم معاملات و علیتی مثبت از نوسان بازده به حجم معاملات وجود دارد. نتیجه فرضیه چهارم که با کاربرد پسماندهای مدل VAR در مدل دو متغیره واریانس شرطی می باشد، در سطح 10%، نشان از معناداری علیتی مثبت از حجم معاملات گذشته به نوسان بازده دارد. در بررسی وجود ارتباط همزمان بین بازده و حجم معاملات، نتایج مدل AR(1)-MGRJ-GARCH(1،1)-DCC، ضریب همبستگی مثبت و معنادار را در سطح 1% نشان می دهد. یافته های تحقیق در مورد فرضیه ششم (رابطه همزمان بازده سهام و حجم معاملات تابع تلاطمات خصوصی سازی در بورس اوراق بهادار است)، نشان می دهد که به ترتیب با افزایش یا کاهش خصوصی سازی در دوره های مورد بررسی که مطابق داده های انتشار یافته سازمان خصوصی سازی است، ارتباط همزمان بازده سهام - حجم معاملات افزایش یا کاهش پیدا نمی کند و حتی در اکثر دوره ها، ارتباط همزمان این دو متغیر از معناداری لازم برخوردار نیست. در نهایت، یافته ها قویا از وجود توزیع های غیر نرمال در بازار اوراق بهادار تهران حمایت می کنند.

بررسی ارتباط علی و همزمان بازده سهام، حجم معاملات و نوسان بازده بورس اوراق بهادار تهران: کاربردی از مدل های چندگانه

حجم مبنا در بورس و کاربرد آن

اگر با بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار آشنا باشید احتمالا واژه حجم مبنا را بر روی تابلو معاملات دیده‌اید.

ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که فرمول حجم مبنا چیست

و حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟! اصلا حجم مبنا چه کاربردی کاربرد حجم معاملات دارد؟!

حجم مبنا در بورس و کاربرد آن

به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم

بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته می‌شود.

حجم مبنا ابزاری است که تنها در بورس تهران برای کمک به حفظ آرامش در معاملات از آن استفاده می‌شود.

به‌این‌ترتیب که این ابزار باعث کاهش هیجانات کاذب قیمت سهام شرکت‌های بورسی شده

و هم‌چنین از افت یا رشد بی‌رویه آن جلوگیری می‌کند. در تعیین میزان آن هیچ معامله گری دخالت نداشته

و به‌طور خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری می‌شود. برای مشاهده حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی،

می‌بایست در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به جستجوی نماد موردنظر پرداخت.

تاریخچه شکل گیری حجم مبنا

حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت.

در ابتدای این قانون، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد

و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شده بود.

بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت اصلی/ پایانی بتواند نوسان کند.

این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت

و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده‌هزارم) تغییر کرد؛

اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا به امروز ثابت مانده است؛

بنابراین حجم مبنای روزانه یک سهم به ۰.۰۰۰۴ (چهار ده‌هزارم) تبدیل گردید

و ابتدای هر هفته در صفحه نماد هر سهم قرار می‌گیرد.

نکته: در تمام شرکت‌های بورسی در حال حاضر باید ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال مورد معامله قرار بگیرد

تا قیمت اصلی/پایانی آن بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد.

محاسبه حجم مبنا

در بالا ذکر گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هرروز باید آن را تقسیم‌بر تعداد روزهای کاری هرسال کنیم که ۲۵۰ روز است. از تقسیم این دو عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ به دست می‌آید. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم محاسبه می‌شود.

۰.۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ ÷ ۰.۱

تعداد سهام کل شرکت × ۰.۰۰۰۴ = حجم مبنا (۱
۲۵۰ روز کاری÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا (۲

ارزش حجم مبنا

در حال حاضر، حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه می‌شود و تغییر می‌یابد.

ارزش حجم مبنای تعیین‌شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد

و نمی‌تواند خارج از این محدوده باشد. این قانون به دلیل مشکلاتی که برای سهام شرکت‌های دارای ارزش بسیار بال

ا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می‌آمد، وضع گردیده است.

بعد از به دست آمدن عدد حجم مبنا به روش فوق، می‌بایست آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب نماییم:

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیون تومان

و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد به‌دست‌آمده خواهد بود.

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده کم‌تر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای

روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده بیش‌تر از ۱ میلیارد تومان بود حجم مبنای ما برای روز شنبه،

برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

حداکثر ارزش حجم مبنا: ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا: ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ کاربرد حجم معاملات تومان

نکته: محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده انجام می‎شود.

مثال:

فرض کنید قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان است.

چنانچه نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد

و میزان معاملات آن در روز موردنظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد،

برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری، می‌بایست ابتدا کاربرد حجم معاملات میانگین وزنی معاملات آن روز را حساب کنیم.

سپس میانگین به‌دست‌آمده را منهای قیمت پایانی روز گذشته کرده و در حجم مبنا ضرب می‌نماییم

و حاصل آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع کرده تا قیمت پایانی به‌دست‌آمده در این روز محاسبه شود.

به‌این‌ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان خواهد بود.

میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۳۰
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز باقیمت پایانی در روز گذشته:۱۰=۱۲۰-۱۳۰
تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰.۵
قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵

بنابراین مبنای تغییرات قیمت‌ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی خواهد بود.

محاسبه قیمت پایانی

همان‌طور که قبلاً گفته شد قیمت پایانی به‌نوعی میانگین وزنی قیمت نیز محسوب می‌شود؛ اما قیمت پایانی هر سهم محاسبات پیچیده‌ای دارد که فرم آن در ادامه قرار داده شده است.

حالت اول: حجم معامله‌شده کمتر از حجم مبنا باشد.

P2 = قیمت پایانی روز جاری
P1 = قیمت پایانی روز قبل
z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x] y = حجم معاملات
x = حجم مبنا شرکت

حالت دوم: حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.

p2 = قیمت پایانی روز جاری
z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z

مزایا و معایب کاربرد حجم معاملات حجم مبنا

مهم‌ترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یک‌باره در روند قیمت‌ها است.

هم‌چنین حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب می‌شود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل

صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود.

هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان نمی‌کند.

در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا

و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.