معامله گران خرد فعال

بعد از افت ٧۵/ ٣ درصدی بورس طی سال ٩۵، روند این بازار در سال جاری یکی از مهم‌ترین سوالات سهامداران است. بر این اساس، «دنیای اقتصاد» در یک نظرسنجی با طرح ٨ پرسش به بررسی چشم‌انداز بورس تهران در سال جاری پرداخته است. به این ترتیب، ١٧٢ نفر شامل ١٢۵ سهامدار خرد و ۴٧ کارشناس، مسیر آینده بازار سهام کشورمان را پیش‌بینی کرده‌اند.

راهنمای معامله‌گران برای ساعت های معاملاتی فارکس در سراسر جهان

بازار فارکس بدون توقف و به صورت 24 ساعته در حال نوسان می باشد. دلیل آن بسیار ساده است، از آنجایی که جهان در حال چرخش می باشد و روز و شب را بوجود می‌آورد، زمانی که شب در نقطه‌ای از جهان به پایان می‌رسد و یک بازار بسته می‌شود، بازار دیگری در نقطه مخالف آن و در قسمت دیگری از جهان باز شده و شروع به نوسان می‌کند، به عبارتی دیگر، معاملات فارکس در نقطه دیگری از جهان آغاز می گردد.

این روند، دوره‌های بازار نامیده می‌شود و این دو فاکتور که در ادامه مورد بررسی قرار گرفته اند، می تواند در یک معامله سود آور، موثر باشد. اولی، مکانی است که معامله در آن باز شده یا قرار گرفته است و دومی موقعیت زمانی معامله گر با یکی از مراکز اصلی بازارهای جهانی می‌باشد.
چهار دوره اصلی که مبادلات بازار فارکس به آن ها بستگی دارد و در آنجا انجام می گردد، مشخص شده اند: لندن (بزرگترین بازار مبادلات ارزی جهان)، سنگاپور، توکیو و نیویورک از بازارهای اصلی جهان هستند و این بازارها از دوشنبه تا جمعه باز می باشند و دارای نوسان می باشند.
با توجه به زمان استاندارد شرقی Eastern Standard Time) EST) زمان کاری بازارهای ذکر شده به صورت زیر می‌باشد:

زمان بازگشایی بازار لندن از 3 صبح تا 12 بعدازظهر به وقت (EST)
زمان بازگشایی بازار سنگاپور از 3 بعد از ظهر تا 12 نیمه شب به وقت (EST)
زمان بازگشایی بازار توکیو از 7 بعدازظهر تا 4 صبح به وقت (EST)
زمان بازگشایی بازار نیویورک از 8 صبح تا 5 بعد از ظهر به وقت (EST)

اولین بازاری که در روز شروع به فعالیت می کند، بازار سیدنی است و بدیهی است که همزمان بیش از یک بازار در حال فعالیت باشد. این موضوع راه‌های متعددی را برای معاملات فارکس ایجاد می‌کند، زیرا ارز به بازار تزریق شده و پیشنهادات بسیاری برای قیمت ارائه می‌گردد و باعث بوجود آمدن نوسان می‌شود.
اگر دو یا سه مرکز مبادله در بازار که دارای جفت ارزهای مشابه هستند به صورت همزمان باز باشند، طبیعتاً‌ تعداد معاملات فعال، همراه با سفارشات خرید و فروش از سوی معامله گران نیز افزایش می یابد.

دوره زمانی مناسب را برای معاملات خود انتخاب کنید

سه دوره زمانی اصلی برای معامله در بازار فارکس وجود دارد،‌ آسیا، اروپا و آمریکای شمالی.

دوره‌های زمانی آسیا دارای حجم نوسانات بالایی نیستند اما به ”come to life“ معروفند. زمانی که بازار توکیو در ساعت 8 شب به وقت (EST) باز شده و معامله گران بزرگ شروع به باز کردن معاملات خود می‌کنند، سفارشات غالباً‌ روی ارزهای اصلی قاره در مقابل دلار آمریکا (USD) و پوند انگلیس (GBP) انجام می‌گیرند.
همچنین معروف ترین ارزهای مورد معامله در بازار آسیا ین ژاپن (JPY)، یوان چین (CNY) و دلار نیوزلند (NZD) می‌باشند.

دوره‌های زمانی معاملاتی اروپا، یعنی زمانی که بازار لندن در ساعت 2 صبح به وقت استاندارد شرقی (EST) باز می‌شود، نوسانات بالا و همیشگی را به همراه دارد و به همین دلیل شامل حجم زیادی از سفارشات توسط گردانندگان بزرگ و یا بزرگان بازار می‌باشد. محبوبترین جفت ارزهای معاملاتی شامل دلار آمریکا در مقابل پوند انگلیس و یورو همراه دیگر ارزهای اروپایی مانند CHF یا همان فرانک سوئیس می‌باشند .

البته مهمترین دوره زمانی معاملاتی، دوره آمریکای شمالی می‌باشد که در ساعت 8 صبح به وقت استاندارد شرقی (EST) مطابق با باز شدن بازار نیویورک می باشد. دوره زمانی آمریکایی به چندین دلیل مهمترین دوره معاملاتی است. اول اینکه، انتشار اطلاعات مالی و اقتصادی جهان در این دوره زمانی برنامه ریزی شده است. دومین دلیل این است که دوره زمانی آمریکا دارای بالاترین سطح نوسان بازار همراه با بالاترین تعداد سفارش معاملات می‌باشد و همچنین به این دلیل که این دوره زمانی در معاملات روزانه خود با دوره زمانی اروپا همپوشانی دارد. فعال ترین ارزهای مورد معامله در بازار آمریکا، دلار آمریکا (USD) و پوند انگلیس (GBP) می‌باشند.

بهترین موقع معامله چه زمانی می‌باشد؟

بهترین زمان برای معاملات در بازار فارکس زمانی است که معاملات فعال در حال انجام هستند و این به معنی نوسانات بیشتر بازار و نوسان قیمت جفت ارزها می‌باشد. معاملات روزانه سودآورترین نوع معاملات می‌باشند که بستگی به مکان معامله دارند، یعنی در جایی که معاملات انجام شده اند.

برای معامله گران آسیایی بهترین زمان موقعی است که مراکز مبادله توکیو، سیدنی و لندن باز بوده و پیشنهادات بر روی دلار آمریکا (USD)، پوند انگلیس (GBP) و ین ژاپن (JPY) فعال می‌باشند. معامله گران اروپایی و آمریکایی غالباُ‌ محدود به زمان خودشان می‌باشند و بیشترین سود را زمانی بدست می‌آورند که بازار های لندن و نیویورک باز شده و به آنها اجازه معامله بر روی جفت ارز های دلار آمریکا و پوند انگلیس داده می‌شود. از آنجایی که نوسانات بازار در ساعات شلوغ معاملات مراکز لندن و نیویورک بسیار بالاست این بازارها به عنوان سودآورترین زمان معاملات توصیه می‌شوند. از آنجایی که زمان خواب معامله‌گران مراکزی که بسته می‌شوند فرا می‌ٰرسد، استفاده از ربات های معاملاتی یک امر عادی به حساب می‌آید.

البته سوال منطقی که هر معامله گر جدید و یا با تجربه به دنبال جواب آن است این است که بدترین زمان انجام معاملات در بازار فارکس که خطر زیان را افزایش می‌دهد چه موقع می‌باشد. حقیقت این است که خطر همیشه وجود دارد. معامله فارکس بیشتر به نتایج اخبار بستگی دارد تا به دوره زمانی معاملات، از آنجایی که این خبرها هستند که نوسانات را بوجود می آورند. بنابراین برای معامله گران مهم است که با اخبار در ارتباط باشند و در فعالترین زمان‌های معاملات خود باقی بمانند.

مناطق زمانی تعیین کننده زمان‌هایی است که معامله گران مشغول معامله می‌شوند و این مهم است که موقع جستجوی نقطه ورود به بازار با اخبار در ارتباط باشند.

چرا صف های فروش بازار سرمایه اینروزا اینقدر طولانی؟؟؟

پس از پرسه پنج روزه شاخص کل بورس تهران در محدوده یک میلیون واحدی، روز شنبه این نماگر با ثبت بیشترین افت روزانه از ۲۴ اسفندماه سال گذشته، ضمن عقبگرد ۳۰ کانالی، سطح یک میلیون واحد را ترک گفت.

این نماگر روز شنبه در پی بیشترین افت مقداری خود بار دیگر ۶ رقمی شد. مدت‌هاست یکسونگری و تصور بورس همیشه سبز سبب شده تا تحلیل به کل فراموش شود و رفتارهای توده‌ای جای آن را بگیرد. وضعیتی که این بار در مسیر نزولی نمود پیدا کرد و فضای عمومی تالار سهام را احاطه کرد. البته محدودیت‌های ناظر و ضعف سامانه مرکزی معاملات در سفارش‌گیری و اختلال در مسیر ارتباطی بین خریداران و فروشندگان هم منجر به تشدید هیجانات و سنگین شدن صفوف عرضه شد تا مسیر نزولی سهام با سرعت بیشتری ادامه یابد.

عطا و لقای تازه‌واردها

واقعیت این است که به دنبال تداوم روند صعودی شاخص سهام که از سال گذشته آغاز شد، خیل عظیمی از مردم که پیش از این شناختی از ساختار حاکم بر بورس و ارزشیابی سهام نداشتند، با رشد انتشار اخبار بورس درخصوص سودهای نجومی این بازار، تصمیم گرفتند به جمع بورس‌بازان بپیوندند. افرادی که عمدتا با سرمایه‌های خرد خود، اقدام به دریافت کد معاملاتی کردند و به انگیزه کسب سودهای رویایی عازم تالار سهام شدند. این وضعیت توام با دید کوتاه‌مدت معامله‌گران و انتظار تازه‌واردها برای بورس همیشه سبز سبب غلبه رفتار یکسونگر بر بازار سهام شده است. غلبه این یکسونگری سبب شده تا تحلیل به کل فراموش شود و هیجان جای آن را بگیرد. این بار تاثیر محدودیت‌های همیشگی بازار سهام به ویژه دامنه نوسان قیمت بر شدت هیجانات کاذب معامله‌گران افزود و صف‌های خرید روزهای گذشته را به صف فروش تبدیل کرد.

عادت غلط روزهای هیجانی بورس

موضوعی که در این روزها بیش از گذشته توجه فعالان بازار را به خود جلب می‌کند، رفتارهای گروهی چه در مسیر صعودی و چه در مسیر نزولی است. معامله‌گرانی که با هر تلنگری از صف خرید به صف فروش یا برعکس جابه‌جا می‌شوند. نگاهی به آمار معاملات روز گذشته حکایت از تشکیل صف فروش حدود ۶ هزار میلیارد تومانی در بیش از ۷۰ درصد از نماد فعال در بورس تهران داشت که از این میزان ۵۲۵ میلیارد تومان مازاد عرضه در نمادهای تازه‌وارد «شستا» شکل گرفت. موضوعی که به وضوح نشان از تشدید رفتارهای هیجانی دارد. «شستا» هفته گذشته که پس از افشای اطلاعات بااهمیت بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی شده بود، با سفارش‌های خرید و فروش در محدوده ۱۰۰ درصد بیش از قیمت قبل از توقف همراه شده بود که البته به دلیل حجم پایین مورد تایید ناظر قرار گرفت. همین نماد اما با ورود شاخص سهام به محدوده منفی با مازاد عرضه مواجه شده است. رفتارهایی که علاوه بر نبود سواد مالی، به محدودیت‌های فعلی حاکم بر بازار سهام بازمی‌گردد. در گزارش روز گذشته «دنیای اقتصاد» تحت عنوان «نخستین التهاب بورس ۹۹» نیز تاکید شد با رنگ باختن تحلیل، عنان فضا در هفته‌های اخیر به دست احساسات و عواطف سرمایه‌گذاران سپرده شده است. تا جایی‌که در موج صعودی با غلبه‌ ترکیبی از طمع و خوش‌بینی زیاد، نقدینگی فزاینده‌ای به سمت بازار سهام روانه شد و حال در فضایی معکوس، ترس و واهمه از تداوم ریزش قیمت سهام، شرایط را به گونه‌ای دیگر رقم زده و صف‌های فروش را سنگین کرده است.

رفتار گروهی سرمایه‌گذاران چه در دوره‌های صعودی و چه در زمان افت بازارها، یکی از الگوهایی است که بیشتر در بازارهای نوظهور و در حال توسعه دیده می‌شود. در بورس تهران نیز وجود صف‌های قابل توجه خرید و فروش سهام، معکوس شدن روند آنها در روزهای معاملاتی بعد، تاثیرپذیری شدید از تحولات سیاسی و اقتصادی و همچنین خروج سریع آنها از بازار در هنگام کاهش شاخص بورس، شواهدی از بروز رفتار گروهی در بورس اوراق بهادار تهران است. محدودیت نوسان قیمت یکی از مواردی است که نمونه‌ای از آن در بورس‌های جهانی دیده نمی‌شود. محدودیتی که علاوه بر تشدید هیجان بورس‌بازان معامله گران خرد فعال چه در مسیر صعودی و چه نزولی، نقدشوندگی بازار را نیز مورد تهدید قرار داده است. این در حالی است که بازار سهام نیازمند افزایش عمق است تا اسیر رفتارهای توده‌ای نشود.

به‌صورت سنتی وقتی بازار سهام در دوره‌هایی وارد یک روند نزولی پرشتاب می‌شود، بازیگران حقوقی در سمت خرید سهام حضور پررنگ‌تری از خود نشان می‌دهند. هر چند دیروز خالص تغییر مالکیت سهام در مسیر حقیقی به حقوقی بود اما در مجموع این دسته از معامله‌گران نقش فعالی را در این روزها ایفا نمی‌کنند. البته نمی‌توان به رفتار معامله‌گران حقوقی خرده گرفت چرا که طبیعتا این گروه از سهامداران نیز باید در مسیر منافع خود حرکت کنند اما این انتظار می‌رود که این روزها برای افزایش نقدشوندگی معامله گران خرد فعال سهام شاهد حضور فعال‌تر حقوقی‌ها در جریان دادوستدها باشیم.

معضل پایدار هسته

ضعف هسته معاملاتی با افزایش تعداد معاملات سهام حال و روز به مراتب نامساعدتری نسبت به گذشته دارد و فغان فعالان بازار را بلند کرده است. در این شرایط هر سامانه‌ای قیمت مختص به خود را نشان می‌دهد و سهامداران را سرگردان کرده است. این ضعف سامانه معاملاتی، نقدشوندگی بازار سهام را نیز هدف قرار داده که در بلندمدت می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد. جالب اینکه مقام سیاست‌گذار راهی جز رفع موقت و ناقص مشکلات سامانه با تقسیم معاملات در سه بازه زمانی پیدا نکرده تا از بار سنگین حاکم بر دوش سامانه معاملاتی بکاهد. ساعت عادی معاملات یعنی ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر سهامی که روند معمول خود را طی می‌کنند معامله می‌شوند. در فاز دوم نوبت به سهام تازه‌وارد و بعضا برخی نمادهای خاص بازار می‌رسد که مبادا به سبب افزایش میزان سفارش‌گیری، توان سامانه را تحلیل برند. از این رو دادوستد سهم‌های مذکور به بعد از ساعت رسمی بازار سهام یعنی ۱۲:۳۰ موکول شده و عموما تا ساعت ۱۳:۳۰ ادامه پیدا می‌کند. فاز سوم به مثابه وقت اضافه به سهامی اختصاص پیدا می‌کند که از نظر ناظر بازار شرایط نرمالی ندارند. دیروز نماد معاملاتی شرکت ایران خودرو پس از غیبت دو ماهه وارد فاز سوم بازار شد و به تنهایی مورد دادوستد قرار گرفت. «خودرو» دیروز در بازگشایی خود رشد ۱۰۰ درصدی را تجربه کرد. از این رو معامله گران خرد فعال معاملات سه‌پرده‌ای و ناهمزمانی معاملات کل بازار عملا بازار را چند شقه کرده است. به بیان دیگر، اختلاف زمانی انجام معاملات نقدشوندگی که مهم‌ترین مزیت بورس به‌شمار می‌رود را کاهش داده است.

خودنمایی حقوقی‌ها یا خروج حقیقی‌ها؟

دیروز همزمان با اصلاح حدود ۳ درصدی شاخص سهام، این سهامداران حقوقی بودند که در سمت خرید سهام فعال شدند و خالص تغییر مالکیت سهام به ارزش ۱۴۲ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود. در میان ۳۸ صنعت فعال بورسی نیز دیروز بیشترین خالص خرید بازیگران حقوقی در سهام زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی رقم خورد. به این ترتیب دیروز ۸۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان از سبد سهام معامله‌گران خرد به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. پس از آن نیز خودرویی‌ها شاهد خالص تغییر مالکیت ۶۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. پالایشی‌ها نیز دیروز مورد توجه معامله‌گران عمده بازار قرار گرفتند و خالص خرید ۵۵ میلیارد تومانی را رقم زدند. در میان شرکت‌های بورسی نیز نماد معاملاتی شرکت آهنگری‌ تراکتورسازی‌ ایران‌ در اولویت خرید معامله‌گران عمده قرار گرفت. دیروز ۳۲ میلیون سهم «خاهن» به ارزش ۶۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان در سمت حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. «شپنا» نیز دیروز مورد توجه بازیگران حقوقی بازار قرار گرفت. در این نماد معاملاتی روز گذشته بیش از ۴۵ میلیون و ۳۵۰ هزار سهم به ارزش ۵۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان از سبد سهام معامله‌گران خرد به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. «خبهمن» نیز در این روز با خالص خرید حدود ۵۴ میلیارد تومانی به سمت حقوقی‌ها همراه شد. در آن‌سوی بازار اما این نمادهای زیرمجموعه گروه بیمه بورس تهران بودند که مورد توجه معامله‌گران خرد بازار قرار گرفتند. بیمه‌ای‌ها در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۶۰ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. همچنین دیروز در گروه سرمایه‌گذاری، ۵۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به سبد سهام حقیقی‌ها افزوده شد. انبوه‌سازان نیز دیروز با خالص خرید ۳۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومانی معامله‌گران خرد بازار همراه شدند.

65 درصد دارندگان کد بورسی معامله‌گران فعال هستند

تعداد کدهای فعال بورسی به 37 میلیون و 500 هزار کد رسید که نسبت به کل دارندگان کد بورسی به رقم 65 درصد رسیده است.

یکی از سیاست‌های دولت و وزارت اقتصاد، عمق‌بخشی به بازار سرمایه و بورس و افزایش نقش بورس در تامین مالی برای شرکتها است.

در این زمینه گرچه با ورود سهام عدالت به بورس تعداد 58 میلیون ایرانی دارای کد بورسی شدند و ضریب نفوذ بازار سرمایه نسبت به جمعیت به 57 درصد رسید، اما تعداد کدهای معاملاتی بورسی فعال در بازار سرمایه تا پایان سال 1400 به 37 میلیون و 500 هزار کد بورسی یعنی 64.6 درصد رسید، در حالی که این عدد در پایان سال 98 به 10 میلیون و 300 هزار کد بورسی رسیده بود که رشد بیش از 260 درصدی تعداد کدهای بورسی فعال در بازار سرمایه را شاهد هستیم.همچنین کدهای بورسی فعال در ابتدای سال 1390 تنها 1.9 میلیون کد بوده است.

یکی از سیاست‌هایی که در راستای عمق‌بخشی به بازار دنبال می‌شود، این است که با تلاش و هم‌افزایی همه دستگاه‌های مرتبط حقوق سهامداران بیش از پیش در تصمیم‌گیری‌های کلان مدنظر قرار گیرد و جایگاه بازار سرمایه ارتقاء پیدا کند.

در این راستا در سال گذشته پیگیری‌های لازم انجام شده و تعداد شرکت‌های بورسی که سود سهامداران خود را در راستای حمایت از حقوق سهامداران خرد به صورت متمرکز و از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان، سجام پرداخت کرده‌اند، به بیش از 291 شرکت رسید، در حالی که این تعداد در سال 99 فقط 122 شرکت بوده است.

امسال با الزامی شدن واریز سود سهامداران از طریق سجام در قالب قانون بودجه سال 1401 این مطالبه به حق سهامداران خرد برای شرکت‌های باقیمانده هم عملیاتی می‌شود.

یکی از روش‌های عملی حمایت مردم برای حضور در بازار سرمایه و عمق‌بخشی به آن رعایت حقوق سهامداران خرد و واریز سودهای تعلق گرفته به سهام آنها از طریق غیرحضوری و به صورت متمرکز از جمله از سامانه سجام است که این کار در سال جاری با آوردن بندی در قانون بودجه عملیاتی خواهد شد، اما برای اصلاح اساسی این موضوع باید قانون مادر مرتبط با بازار سرمایه یعنی قانون تجارت تغییر پیدا کند، قانونی که مربوط به حدود 90 سال پیش است و باید بر اساس مقتضیات زمان تغییر پیدا کند، از جمله اینکه در قانون موجود به هیچ وجه به ابزارهای جدید و روش‌های جدید در شرکت‌داری پرداخته نشده است و باید مفاهیمی مانند تجارت الکترونیک، معاملات آتی، تشکیل کنسرسیوم و شرکت‌های چند وجهی مدنظر قرار گیرد و حقوق سهامداران خرد در کنار سهامداران حقوقی از طریق قانون باید پیگیری شود.

ارزش معاملات خرد بورس رکورد ۷ ماهه را جابه‌جا کرد

دنياي اقتصاد / بورس تهران معاملات روز يکشنبه را با افت‌اندک شاخص‌کل به‌پايان رساند. به‌اين ترتيب پس از ۶ روز صعود متوالي، نماگر اصلي بازار سهام تصميم گرفت تا‌اندکي استراحت کند. ميزان افت ميانگين وزني قيمت‌ها در اين روز چندان شديد نبود اما آنچه جلب‌توجه کرد افزايش هراس سهامداران خرد و خروج يکهزار ميليارد توماني سرمايه‌هاي حقيقي طي دادوستدها روز يکشنبه بود. ضمن آنکه به‌سبب شدت گرفتن ميزان عرضه‌ها، پس از مدت‌ها مجددا شاهد سبقت نمادهاي با صف فروش از خريد بوديم. اين جدال سنگين در ميان خريداران و فروشندگان سبب شد تا ارزش معاملات خرد سهام نيز رکورد ۷ ماهه خود را جابه‌جا کند و براي نخستين‌بار در سال‌جاري از ۱۰‌هزار ميليارد تومان فراتر رود.

ارزش معاملات خرد بورس تهران روز يکشنبه به‌سقف 7 ماهه خود رسيد. در اين راستا ديروز شاهد دادوستد سهامي به‌ارزش 11 هزار و 532 ميليارد تومان در تالار شيشه‌اي بوديم که از 5 بهمن‌ماه سال گذشته تاکنون سابقه نداشته است. اين مهم در حالي رقم خورد که در روزهاي اصلاحي تالار شيشه‌اي در برخي روزها ارزش معاملات به‌کمتر از هزار ميليارد تومان نيز نزول کرد.
روز گذشته همزمان با افزايش عرضه‌ها و عقب‌نشيني نماگر اصلي تالار شيشه‌اي، بعد از مدت‌ها شاهد سبقت تعداد نمادهاي گرفتار صف‌فروش از سهام داراي صف خريد بوديم. به‌عبارت دقيق‌تر 14 روز کاري بود که متقاضيان خريد سهام از فروشندگان پيشي گرفته بودند و تعداد نمادهايي که با مازاد تقاضا همراه بودند، بيشتر شده بود. روز گذشته اما جو منفي ناشي از افت نرخ دلار و آشکار شدن مجدد ترس و اضطراب معامله‌گران سبب شد تا شاهد سنگين‌شدن صفوف فروش باشيم.
در روزي‌که نماگر اصلي تالار شيشه‌اي با افت 15/ 0 درصدي مواجه شد، شاهد خروج پرمقدار سهامداران حقيقي بوديم. در اين راستا روز يکشنبه معامله‌گران خرد خالص فروش يک‌هزار ميليارد توماني را رقم زدند که از 18 بهمن‌ماه سال گذشته تاکنون بي‌سابقه بوده است. هر‌چند طي سه‌ماه گذشته و همزمان با بازگشت رونق به‌تالار شيشه‌اي حقيقي‌ها همچون سال‌99 در زمين خريد سهام فعال نبودند اما ديروز رکورد 7 ماهه خروج سرمايه‌هاي حقيقي شکسته شد.
روز پرافت و خيز سهام
معاملات روز يکشنبه بورس تهران با افت نماگر اصلي تالار شيشه‌اي استارت خورد اما نماگر هم‌وزن از همان ابتدا روندي صعودي به‌خود گرفت. با گذشت حدود يک ساعت از دادوستدهاي روزانه، گروه‌هاي بزرگ کاموديتي‌محور نيز خودي نشان دادند تا شاخص‌کل تغيير مسير داده و به‌سمت محدوده سبز تابلوي معاملاتي حرکت کند تا جايي‌که نماگر سهام توانسته بود از کف روزانه خود ۸۵/ ۰ درصد نيز فاصله گيرد. اين وضعيت نيز پايدار نماند و با شدت گرفتن عرضه‌ها در عموم نمادهاي معاملاتي، باز هم شاهد تغيير مسير شاخص‌هاي سهام بوديم. اين افت و خيز در شاخص هم‌وزن نيز مشاهده شد. به‌اين ترتيب معاملات روز گذشته در حالي پايان يافت که شاخص‌کل با افت ۱۵/ ۰ درصدي مواجه شد و نماگر هم‌وزن نيز نسبت به‌روز شنبه تقريبا بدون تغيير باقي‌ماند. هر‌چند استراحت بازار پس از يک روند صعودي پرشتاب امري طبيعي است اما به‌نظر مي‌رسد به‌جز انگيزه معامله‌گران براي شناسايي سود، بخشي از وضعيت بازار روز گذشته به‌افت نرخ دلار پس از دريافت سيگنال‌هاي احتمال موفقيت مذاکرات هسته‌اي و احياي برجام، بازمي‌گشت. ضمن آنکه نبود يک استراتژي معاملاتي مشخص سبب شد تا شاهد غلبه هيجان بر معامله‌گران خرد که از تجربه و ريسک‌پذيري کمتري برخوردارند، باشيم.

سيگنال کاهشي از چهارراه استانبول
همان‌طور که اشاره شد يکي از سيگنال‌هاي کاهشي به ‌معامله‌گران تالار شيشه‌اي در دادوستدهاي روز يکشنبه، عقب‌نشيني نرخ دلار به‌کانال ۲۷ هزار تومان بود. مهم‌ترين دليل کاهش قيمت اسکناس آمريکايي اما شنيده‌هايي درباره آغاز دور جديد مذاکرات هسته‌اي و پذيرش شروط ابتدايي ايران براي بازگشت به‌مذاکرات از سوي آمريکا بود. به‌دنبال کاهشي‌شدن قيمت دلار در بازار آزاد و رسيدن آن به‌محدوده ۲۷۵۵۰ تومان، سکه نيز کاهشي شد و به‌کانال ۱۱ ميليون تومان بازگشت. اين آمار و ارقام اثر خود را بر معاملات سهام نيز به‌جا گذاشت. ذکر اين نکته تکراري خالي از لطف نيست که حدود ۶۰ درصد از ارزش‌کل بورس تهران در اختيار سهام کاموديتي‌محوري است که به‌طور مستقيم از نوسان نرخ ارز، تاثير مي‌پذيرند. کارشناسان يکي از مهم‌ترين محرک‌هاي بورس در هفته‌هاي اخير را رشد نرخ دلار مي‌دانستند و حال نيز طبيعتا با کاهشي‌شدن قيمت اسکناس آمريکايي، واکنش عکس سهامداران چندان عجيب به‌نظر نمي‌رسد، ضمن آنکه احياي برجام مي‌تواند مسير انتظارات تورمي را تغيير دهد و کاهشي‌شدن اين انتظارات چندان به‌مذاق سهامداران يک بازار تورم‌دوست، خوش نمي‌آيد.

ارزش معاملات در سقف ۷ ماهه
سال گذشته بود که سهامداران به‌ارزش‌ معاملات خرد ۱۵ تا ۲۰ هزار ميليارد توماني عادت کرده بودند و نزول اين متغير از سطوح مذکور آژير خطري براي بازار و معامله‌گران به‌شمار مي‌رفت. پس از تغيير مسير قيمت‌ها و آغاز اصلاح بازار اما هر روز شاهد افت ميزان دادوستد سهام بوديم و حتي در برخي روزها، اين متغير مهم به‌کمتر از هزار ميليارد تومان نيز رسيد و خبر از رکودي عميق در بازار سهام مي‌داد. پس از ثبت کف يک‌ميليون و ۹۵ هزار واحدي شاخص‌کل در سومين روز از خردادماه و آغاز موج جديد صعودي در بورس تهران، به‌مرور زمان، رکود جاي خود را به‌رونق داد و نسبت نقدشوندگي سهامي که مدت‌ها در صف‌هاي سنگين فروش قفل بودند، رو به‌بهبود گذاشت. به‌اين ترتيب در حالي که از ميانه بهمن‌ماه سال گذشته تا به‌امروز ديگر خبري از ارقام بالاتر از ۱۰هزار ميليارد تومان نبود، روز گذشته تقابل جدي ميان خريداران و فروشندگان سبب ارتقاي ارزش معاملات خرد سهام به‌۱۱هزار و ۵۳۲ ميليارد تومان شد که بيشترين ميزان از ۵ بهمن ۹۹ بود.

قرمز بورس پس از ۶ روز
همان‌طور که اشاره شد برآيند افت و خيز روز گذشته شاخص‌کل در نهايت با کاهش ۱۵/ ۰درصدي مواجه شد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد طي ۳‌ماه اخير ميانگين وزني قيمت سهام رشد حدود ۴۴ درصدي را ثبت کرده که با يک حساب سرانگشتي به‌نرخ بهره مرکب روزانه ۶/ ۰درصدي مي‌رسيم. به‌عبارتي معامله‌گران تالار شيشه‌اي روزانه ۶/ ۰درصد سود کرده‌اند. اين در حالي است که در رونق سال گذشته بورس يعني از ابتداي سال ۹۹ تا ۱۹ مردادماه، ميزان سود روزانه سهامداران به‌۵/ ۱ درصد مي‌رسيد. پس هنوز نمي‌توان گفت بازار به‌شرايط صعودي سال گذشته رسيده است اما شواهد روزهاي اخير گوياي آن بود که تجربه مجدد روزهاي پرهيجان سال ۹۹ دور از ذهن نيست. با اين حال ديروز نماگر اصلي تالار شيشه‌اي منفي شد. روندي که البته غيرمنطقي و دور از انتظار نبود. طبيعتا پس از هر رشد قيمتي، اصلاحي انتظار مي‌رود. آمارها نشان مي‌دهد از ۳ خردادماه (کف اخير شاخص‌کل) تاکنون ميزان افت قيمت‌ها به‌يک درصد نيز نرسيده است و شاهد جوي کاملا مثبت در بازار هستيم. روز گذشته نيز شاخص‌کل به‌افت ۱۵/ ۰درصدي بسنده کرد و نماگر هم‌وزن نيز تقريبا بدون تغيير ماند. اما آنچه در اين روز مشاهده مي‌شد، افزايش هيجانات منفي در دادوستدها بود؛ جايي‌که در دقايق پاياني معاملات بر نمادهاي قرمز بازار افزوده شد و رفته‌رفته صفوف فروش سنگين شد. در چنين شرايطي سهامداران خرد نيز فروش‌هاي پرمقدار را ثبت کردند که در ادامه نگاهي دقيق‌تر به‌اين وضعيت خواهيم داشت.

گريز حقيقي‌ها با چاشني اضطراب
يکي از رکوردهاي کاهشي روز يکشنبه بورس تهران که عجيب نيز به‌نظر مي‌رسد ميزان خروج سرمايه از سوي سهامداران حقيقي بود. هر‌چند طي سه‌ماه گذشته و همزمان با بازگشت رونق به‌تالار شيشه‌اي حقيقي‌ها همچون سال گذشته در زمين خريد سهام فعال نبودند اما به‌اين ميزان ترس و اضطراب نيز ميان معامله‌گران خرد ديده نمي‌شد. روز گذشته بورس تهران شاهد جابه‌جايي سهامي به‌ارزش يک‌هزار ميليارد تومان از سبد سهام حقيقي‌ها به‌پرتفوي سهامداران عمده بود. به‌بياني ساده‌تر ديروز حقيقي‌ها خالص فروش يک‌هزار ميليارد توماني را رقم زدند که از ۱۸ بهمن‌ماه سال گذشته تاکنون نظيري براي آن نمي‌توان يافت. به‌نظر مي‌رسد هنوز سهامداران فاقد استراتژي معاملاتي بوده و در کنار آن واهمه از ريزش مجدد قيمت‌ها دست از سر آنها برنداشته است. شرايطي که سبب مي‌شود نااطمينان به‌سرمايه‌گذاري خود با هر موج منفي فروشنده شوند. اين ترس روز گذشته به‌وضوح خود را نشان داد. ريسک‌پذيري کمتر سهامداران خرد يکي از مشخصه‌هاي اين گروه از بازيگران بورسي است. اين مهم در صورتي‌که با چاشني نابلدي و سواد مالي پايين همراه شود، در فضاي محدود معاملاتي بورس تهران (وجود دامنه نوسان و حجم مبنا) به‌هيجان بالا و رفتارهاي گله‌اي مي‌انجامد و به‌نظر مي‌رسد تا بهينه‌نشدن شرايط بازار، چنين رفتارهايي ادامه خواهد يافت.

صف‌هاي فروش پيشي گرفتند
يکي از ديگر رکوردهاي کاهشي روز يکشنبه بورس تهران، سبقت سهام با صف فروش از خريد بود. به‌اين ترتيب پس از مدت‌ها تعداد نمادهايي که با مازاد عرضه (صف‌فروش) مواجه بودند، از سهام با مازاد تقاضا (صف‌خريد) سبقت گرفت. به‌اين ترتيب در روزي که شاخص‌کل بورس تهران با افت ۱۵/ ۰ درصدي همراه شد، از ۳۴۱نماد معامله‌شده، قيمت پاياني ۱۴۸ سهم (۴۳ درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۸۹ سهم (۵۵درصد) در سطوح منفي دادوستد شدند. در اين بازار ۱۶ نماد (۵ درصد) صف خريدي به‌ارزش ۴۳۵ ميليارد تومان تشکيل دادند، اما در مقابل شاهد شکل‌گيري صف فروش در ۹۴‌نماد بورسي (۲۷‌درصد) به‌ارزش ۳۰۱ميليارد تومان بوديم.

در فرابورس ايران اما در روزي که آيفکس رشد ۳۳/ ۰ درصدي را ثبت کرد، ۱۳۵‌نماد معامله شدند که در اين ميان قيمت پاياني ۶۷ سهم (۵۰درصد) مثبت و ۶۸ سهم (۵۰‌درصد) منفي بود. در اين بازار ۸ نماد (۶ درصد) صف خريدي به‌ارزش ۱۷۲‌ميليارد تومان تشکيل دادند اما ۴۲ نماد (۳۱‌درصد) نيز با صف فروشي به‌ارزش ۱۳۳‌ميليارد تومان مواجه شدند.

بازار پايه نيز ديروز ميزبان دادوستد ۱۳۴نماد بود. در اين ميان ۶۱‌سهم (۴۵درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد دادوستد ۷۰ سهم (۵۲درصد) در محدوده منفي بوديم. در اين بازار نيز ۳۱ نماد (۲۳درصد) صف‌خريدي معامله گران خرد فعال به‌ارزش ۱۱۷ميليارد تومان شکل دادند و صف فروش در اين بازار به‌۵۹ نماد (۴۴‌درصد) با ارزشي بالغ بر ۴۶۱ ميليارد تومان اختصاص پيدا کرد.

نظرسنجی معامله‌گران تالار و کارشناسان/ ١٧٢ فعال بازار سهام به این نظرسنجی پاسخ دادند

بعد از افت ٧۵/ ٣ درصدی بورس طی سال ٩۵، روند این بازار در سال جاری یکی از مهم‌ترین سوالات سهامداران است. بر این اساس، «دنیای اقتصاد» در یک نظرسنجی با طرح ٨ پرسش به بررسی چشم‌انداز بورس تهران در سال جاری پرداخته است. به این ترتیب، ١٧٢ نفر شامل ١٢۵ سهامدار خرد و ۴٧ کارشناس، مسیر آینده بازار سهام کشورمان را پیش‌بینی کرده‌اند.

دنیای اقتصاد: بی‌شک بازار سهام یکی از اثرگذارترین بازارهای اقتصادی کشور به شمار می‌رود. در همین زمینه، بررسی چشم‌انداز روند این بازار می‌تواند برای فعالان اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار باشد. بعد از افت 75/ 3 درصدی شاخص کل بورس طی سال 955، نظرات بسیاری درخصوص عملکرد بورس تهران طی سال 96 وجود دارد. از این رو «دنیای اقتصاد» به میان سهامداران و کارشناسان بورسی رفته و حال و هوای بورس 96 را از نگاه آنها جویا شده است. جامعه آماری نظرسنجی صورت گرفته متشکل از 172 شرکت‌کننده است که از این تعداد 125 نفر از سهامداران خرد و 47 نفر کارشناس این حوزه هستند و به 8 پرسش ما پاسخ گفته‌اند. در بخش بررسی میدانی این گزارش، جو حاکم بر تالار شیشه‌ای همچنان متاثر از افت شاخص از سال گذشته قرار دارد. سهامدارانی که میل به بازگشایی نمادهای متوقف دارند و شرایط اقتصادی شرکت‌ها را چندان مطلوب ارزیابی نمی‌کنند. اما کارشناسان با نگاهی خوشبینانه به پیشواز بورس 96 رفته‌اند، به‌طوری که بیش از 80 درصد از آنها بازار امسال را صعودی دانسته و احتمال رشد شاخص را بیش از هر چیز دیگری می‌دانند. در این میان نکات قابل توجهی در آرای شرکت‌کنندگان وجود دارد که توجه به آنها خالی از لطف نیست. با توجه به اینکه هر دو گروه شرکت‌کننده با اجماع نظر عملکرد بورس در نیمه دوم سال را بهتر دانسته‌اند به نظر می‌رسد عمده این نگاه صعودی معطوف به آن بازه زمانی باشد. بر همین اساس، در نیمه اول سال انتظار روند کم‌نوسان‌تری نسبت به 6 ماه دوم میان فعالان بازار وجود دارد. اما از دیگر نکات جالب چرخش نگاه دو گروه شرکت‌کننده به بازار‌های رقیب است. با وجود اینکه بازارهای کم‌ریسک همچون بازار پول همچنان به عنوان جدی‌ترین رقیب بازار سهام مطرح است، بازار مسکن جای خود را به بازار ارز و سکه داده و به‌عنوان رقبای بازار سهام مطرح شده‌اند (در نظرسنجی پیشین یکی از بازارهای رقیب مهم از نگاه شرکت‌کنندگان مسکن بود). توجه شرکت‌کنندگان به بازار ارز می‌تواند چشم‌انداز تداوم افزایش نرخ ارز طی سال 96 را تقویت کند، موضوعی که می‌تواند از جهات مختلفی بورس و کلیت اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار دهد.

اینکه شاخص بازار سهام طی سال 96 به کدام سمت می‌رود بستگی به مولفه‌های بسیاری دارد. با وجود این در اولین نظرسنجی سال جدید «دنیای اقتصاد» کفه ترازوی شاخص به سمت صعودی میل بیشتری دارد. این سنگینی که عمدتا از سوی کارشناسان اعمال شده است حاکی از خوشبینی به بهبود بسیاری از مولفه‌های کلان اقتصادی است که می‌تواند رشد شاخص را رقم بزند. اما درخصوص سهامداران خرد موضوعی که در نظرسنجی‌های پیشین نیزخودنمایی می‌کرد تخمین آینده با نگاه به گذشته است. در نظرسنجی ابتدای سال 95 نیز این نکته مشهود بود که تحت اثر رشد 30 درصدی شاخص طی سال 94، عمده سهامداران بازار 95 را صعودی ارزیابی کرده بودند. در این شرایط کاهش نگاه خوشبینانه این افراد می‌تواند از این جهت توجیه داشته باشد.

روند بازارهای موازی بازار سهام تاثیر قابل‌توجهی بر بورس دارد. رقیب سال‌های اخیر بازار سهام، بازار پول است که با وجود برخی انتظارات برای کاهش نرخ سود سپرده‌ها، همچنان اصلی‌ترین رقیب بورس تهران محسوب می‌شود. شاهد این مدعا نیز آرای دو گروه شرکت‌کننده است که حدودا نیمی از افراد سپرده‌های بانکی را مهم‌ترین رقیب می‌دانند، اما نکته مهم اتفاق نظر دوگروه بر سر بازار ارز است. دلار که طی یک سال اخیر مخصوصا از نیمه دوم سال با رشد قابل‌توجه رکوردهای مهمی نیز به‌جا گذاشت اینک رقیبی دیگر برای بورس تهران ارزیابی شده است. از آرای به‌دست آمده می‌توان برداشت کرد که طبق پیش‌بینی‌ها ارز طی سال جاری نیز روند صعودی خود را ادامه می‌دهد و این موضوع می‌تواند جذابیت این بازار را افزایش دهد. از سوی دیگر بازار سکه نیز مورد توجه کارشناسان بوده است.

بررسی مولفه‌های اثرگذار بر اقتصاد و بورس می‌تواند برای فعالان اقتصادی و سهامداران بسیار مفید باشد. طی چند سال اخیر موضوع تحریم‌های هسته‌ای و بعد از آن اجرای برجام از مهم‌ترین ریسک‌های سیستماتیک بازار سهام بود. موضوعی که بر اساس اظهار نظر شرکت‌کنندگان کماکان می‌تواند در فضای کلان اقتصاد اثرگذار باشد. موضوع دیگری که از اهمیت بالایی برخوردار است موج رشد قیمت جهانی کامودیتی‌ها است. بررسی دیگر آرای ثبت شده نشان می‌دهد عمده توجه کارشناسان به بازارهای جهانی معطوف است. موضوعی که طی سال‌های قبل نیز میان سهامداران خرد کمتر مورد توجه بوده است. این مورد نشان می‌دهد روند بازارهای جهانی کماکان موضوعی است که از سطح عمومی فعالان بازار سهام بالاتر است. همچنین در سال96 یکی از موضوعات مهمی که از چشم دو گروه شرکت‌کننده به خصوص سهامداران دور نمانده است برگزاری انتخابات ریاست جمهوری است.

انتظار تحقق سود‌های بزرگ در بورس نیز از مباحثی است که می‌تواند آینده بورس را به تصویر بکشد. بررسی نمودار سود انتظاری سهامداران به خوبی نشان می‌دهد که کارشناسان و سهامداران خرد با اجماع نظر بیشترین گزینه محتمل را کسب سود بین 10 تا 20 درصد می‌دانند. این در حالی است که در نظرسنجی‌های قبل، دو گروه کارشناسان و سهامداران خرد دریافت سود بیش از 30 درصد را انتظار داشتند. کاهش سود انتظاری میان دو گروه شرکت‌کننده می‌تواند دو پیام برای بورس سال 96 و اقتصاد کشور داشته باشد. این انتخاب به خوبی نشان می‌دهد که بیش‌انتظاری در بورس تهران تا حد قابل توجهی کاهش یافته و انتظارات تا حدی تعدیل شده است. همچنین کسب سود بین 10 تا 20 درصد، با شرایط تورمی و وضعیت کل اقتصاد کشور مطابقت دارد. این موضوع نشان می‌دهد طی سال جدید انتظارات فعالان بازار سهام با شرایط کلی اقتصاد تا حدی همخوانی دارد و آنها با منطق بیشتری در بازار فعالیت می‌کنند.

اینکه بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان هر دو گروه نیمه دوم سال را زمان عملکرد بهتر بورس در سال جاری می‌دانند، می‌تواند تحت تاثیر رشد دو سال اخیر بورس در این بازه زمانی باشد. طی دو سال گذشته صنایع بورسی تحت تاثیر توافق برجام و رفع تحریم‌های هسته‌ای توانستند تا حد قابل توجهی زیان انباشته خود را جبران کنند در سال 94 و در اوایل دی‌ماه با حصول ایران به برجام صنایع بورسی توانستند تحت تاثیر این خبر رشد قابل توجهی داشته باشند. تداوم این روند در سال 95 به همراه رشد قیمت جهانی کامودیتی ها نیز عامل رشد بورس در نیمه دوم سال 95 بود. با این وجود بررسی رشد بورس طی چند سال اخیر حاکی از آن است که به‌طور سنتی نیمه اول نیمه بهتری برای بورس به شمار می‌رود. حال باید دید طی سال جاری و با گذشت حدود یک سال‌ونیم از توافق برجام بورس در کدام نیمه عملکرد بهتری بر جای می‌گذارد.

اوایل تابستان مصادف با ترافیک سنگین برگزاری مجامع بورسی است. بررسی معامله گران خرد فعال این موضوع که شرکت‌ها نسبت به سال قبل تا چه اندازه سود تقسیم می‌کنند بستگی به عملکرد آنها طی دوره یکساله اخیر دارد. در نظرسنجی «دنیای اقتصاد» اکثریت کارشناسان و سهامداران خرد سود مجامع سال 96 را مشابه یا کمتر از سال 95 ارزیابی کرده‌اند. سیگنال‌هایی که از اولین پیش‌بینی شرکت‌ها و صورت‌های مالی آن‌ها وجود دارد دو معامله گران خرد فعال عاملی است که در بدبینی سهامداران نقش دارد . این نتایج نشان می‌دهد بهبود عملکرد شرکت‌ها نسبت به سال قبل تا حدودی دور از انتظار فعالان اقتصادی است، که با توجه به وضعیت کنونی شرکت‌ها طبیعی به نظر می‌رسد. بنابراین چنین به نظر می‌رسد که سهامداران در انتظار کسب سود‌های جذاب در مجامع سالانه امسال نیستند.

روند فعالیت صنایع مهم بورسی همواره زیر ذره‌بین فعالان بازار سهام قرار دارد. در این سوال دو گروه سهامداران خرد و کارشناسان بورسی با توجه به مولفه‌های اثرگذار، صنایع پربازده بورس تهران در سال 96 را انتخاب کرده‌اند. همان‌طور که در نمودار مشخص است صنایع معدنی – فلزی در صدر انتخاب هر دو گروه قرار دارد. این صنایع طی سال گذشته تحت تاثیر رشد قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها با رشدهای قابل توجهی همراه شدند. برهمین اساس، این گمانه‌زنی وجود دارد که خوشبینی به تداوم رشد قیمت‌های جهانی باعث شده فعالان بازار سهام همچنان خوش‌اقبال‌ترین صنایع بورسی را معدنی-فلزی بدانند. از نکات قابل توجه این بخش انتظار سودآوری یکسان از سه صنعت پالایشی، دارو و رایانه میان سهامداران است. صنایع دارویی و رایانه همواره از صنایع کم‌ریسک بورسی بوده‌اند، با وجود مشکلاتی که شرکت‌های دارویی در سال گذشته داشته‌اند به نظر می‌رسد همچنان از اقبال خوبی میان سهامداران برخوردار باشند.

چالش‌ها و هیجانات برخی گروه‌های بورسی همواره بیش از دیگر گروه‌ها است. موضوعی که در بسیاری از مواقع منجر به نوسان‌های غیرطبیعی در نمادها می‌شود. براساس نظرات کارشناسان بورسی، خودرو و صنایع وابسته طی سال 96 پرچالش‌ترین صنایع بورسی هستند. این صنعت که بعد از اجرایی شدن برجام با رشدهای قابل توجهی همراه بودند همواره به دلیل موج خبرهای پیرامون، شاهد رفتار هیجانی سهامداران بوده است. از این رو بار دیگر این امکان وجود دارد که این صنعت پر افت و خیز مورد توجه سهامداران قرار بگیرد. دومین صنعت پرچالش از نگاه دو گروه شرکت‌کننده گروه مالی است. بانک‌ها در سالی که گذشت با چالش‌های بسیاری مواجه بودند و عمدتا توقف‌های طولانی‌مدت را تجربه کردند. در سال جدید تداوم این شرایط همچنان در این گروه دیده می‌شود، به نحوی که برخی نمادهای بانکی همچنان متوقف است. در نهایت به‌نظر می‌رسد فعالان بازار همچنان انتظار شرایط پرریسک را برای گروه مالی دارند.