درک مفهوم معاملات مشتقه

با توجه به اینکه مراجعه به “سایت مدیریت فناوری بورس تهران” جهت مشاهده ارزش معاملات ضروری است، لذا در ادامه توضیحاتی در این باره ارائه خواهد شد:
پس از ورود به سایت بلافاصله جداولی را مشاهده خواهید کرد که اطلاعات آن مربوط به بازارهای بورس و فرابورس بوده و علاوه بر توضیحات قبل، نمادهای پر درک مفهوم معاملات مشتقه بیننده و موثر بر شاخص ها و همچنین تغییرات آن‌ها نیز در این جداول قابل رویت هستند.

تحلیل حقوقی کارکرد و نقش اتاق پایاپای در معاملات مشتقه مالی مقاله

اتاق پایاپای یکی از ارکان مهم و اساسی در بازار ابزارهای مشتقه مالی است. کارکرد این اتاق به ‌گونه‌ای طراحی شده است که نه تنها نقض عهد در این بازار را به حداقل می‌رساند، ثبات و اطمینان آن را تضمین و تسویه معاملات در آن را نیز تسهیل می‌کند. این تحقیق با هدف آشنایی جامعه حقوقی و فعالان بازار بورس با کارکرد و نقش اتاق پایاپای در این بازار نگارش یافته است. بنابراین کارکرد و نقش اتاق در بازار مشتقات پرسش اصلی این تحقیق است. در این تحقیق ابتدا کارکرد اتاق و نحوه دخالت آن در بازار مشتقات مورد بررسی قرار گرفته است، سپس این کارکرد با نهادهایی نظیر ایجاب مفتوح، نمایندگی، ضمان و تبدیل تعهد مقایسه شده و در نهایت به این نتیجه رسیده است که کارکرد و نقش اتاق ضمن شباهت‌هایی که با این نهادها دارد از جهات عدیده با آن‌ها متفاوت است. بنابراین، باید نقش اتاق را به ‌عنوان نهادی منحصر به فرد و با ویژگی‌های خاص خود تحلیل کرد.

Clearing house is one of the important and basic institutions in the financial derivatives market. This house has been designed in such ways that not only minimize breaches by dealers of their contracts, but also ensures the security and certainty in the market and facilitates the transactions to be settled. This article aims to raise more awareness on the part of the legal community on the functions and roles of the clearing house in the market. Therefore, we will first discuss the house function in the market and how it intervenes in it and then will compare its nature with such legal institutions as open offer, agency, guarantee and novation and finally will conclude that despite some similarities between these institutions, the house nature differs from them in many respects.

خلاصه ماشینی:

از جمله امتیازات بازار مشتقه وجود اتاق پایاپای و نقش مهـم آن در رونـد انجـام ایـن معاملات است ، زیرا طرفین آتی یکسان و اختیار معامله غالباً هیچ گونه رابطه و شـناختی از یکدیگر ندارند و ایفای تعهدات با وساطت و نظارت اتاق پایاپای صورت میپـذیرد. در ایـن تحقیـق ابتـدا مفهـوم اتـاق پایاپای به اختصار مورد بررسی قرار گرفته است ، سپس ضـمن بیـان کارکردهـای اتـاق ، روند انجام معاملات در بازار مشتقات تشریح و بـه نقـش اتـاق در هرکـدام از مراحـل چهارگانه معامله اشاره شده است ؛ در پایان نیز منشأ ایفای نقـش طـرف مقابـل اتـاق از –––––––––––––––––––––––––––––––– ١. قانون گذار ایرانی تنها تعریفی که در موارد متعدد از اتاق پایاپای ارائه داده است بـه ایـن عبارت محدود میشود: «واحدی که تسویه و پایاپای از طریق آن صورت میگیرد»،١ اما برخلاف ظاهر، اتاق پایاپای تنها یک واحد ساده محسوب نمیشود، زیـرا در معـاملاتی که در بازار مشتقات انجام میشود نقش بسیار مهم تری ایفاء میکند و وظیفه آن تنها بـه تسویه و پایاپای محدود نمیشود بلکه «نقش اتاق پایاپای» در ایـن قراردادهـا عمـل بـه عنوان طرف معامله جدید است ؛ یعنی اتاق با ورود به رابطه قراردادی بین متعـاملین ، در «مقابل کارگزار فروشنده نقش خریدار و در مقابل کارگزار خریدار نقش فروشنده بـازی 2 میکند». این نقش اتاق از زمـان قطعیـت یـافتن معاملـه آغاز میشود و بر این اساس فرض میشـود کـه اتـاق نقـش طـرف مقابـل را در برابـر هرکدام از طرفین معامله دارد و ریسک اعتبـاری ناشـی از قصـور یـا نکـول هرکـدام از متعاملین را عهده دار میشود، (٥ :٢٠١٣ ,James) همچنین هرکدام از طرفین معاملـه بـرای خروج از قرارداد مجبور نیست تا موافقت طرف دیگر قرارداد را جلـب کنـد ( ,Powers ٢٠ :١٩٩١ ؛٢٩٦ :٢٠١٣ ,Ismath Basha ).

قرارداد آتی چیست؟ - سرمایه گذاری آداس - معرفی معاملات فیوچرز در بازار مالی

با مطالعه مقاله ” قرارداد آتی چیست؟ ” منتشر شده در مجله سرمایه گذاری آداس شما به طور کلی با معاملات فیوچرز و انواع آن آشنا می شوید. این سطح از آشنایی می تواند برای شما در سرمایه گذاری در بازارهای مالی کافی باشد. همراه مجله سرمایه گذاری آداس باشید برای ”معرفی قرارداد آتی”.

شما در حال مطالعه نسخه دمو این مقاله هستید، لطفا برای مطالعه نسخه کامل به صورت رایگان از لینک زیر بازدید فرمایید:

تعریف قرارداد آتی

قبل از مطالعه تعریف قرارداد آتی، باید از از ماهیت ابزارهای مشتقه معاملاتی در بازارهای مالی مطلع بود.

ابزارهای مشتقه معاملاتی چیست؟

در بازارهای مالی ابزارهای مشتقه معاملاتی دارایی هستند که توسط یک دارایی دیگر ارزش پیدا می کنند. به عنوان مثال ابزار مشتقه اوراق بهادار که در بازارهای مالی بین المللی معامله می شوند، توسط ارزش گذاری کمپانی که پشتوانه آن سهام هر سهم است ارزش پیدا می کنند و به بیان ساده، ارزش هر اوراق بهادار تابعی از ارزش کمپانی پشتوانه آن است.

قرارداد آتی

حال که با مفهوم ابزارهای مشتقه آشنا شدید، مفهوم قرارداد های آتی درک مفهوم معاملات مشتقه را نیز بهتر درک خواهید کرد. قرارداد آتی یک ابزار مشتقه معاملاتی در بازارهای مالی است که شخص خریدار و فروشنده معامله ای را برای آینده تنظیم می کنند.

در قرارداد آتی، فروشنده یک ابزار قابل معامله را در آینده به خریدار به فروش می رساند به طوریکه قیمت، تاریخ و دیگر موئلفه های معامله در زمان حال تدوین و ثبت می شود.

به عنوان مثال فروشنده قراردادی مبنی بر فروش یک واحد ارز دیجیتال بیت کوین، به قیمت 2 برابر قیمت روز و در فاصله زمانی 3 ماه برای خریدار تنظیم می کند. این فرآیند را معاملات قرارداد آتی در بازارهای مالی معرفی می کنند.

حداقل سپرده و تامین وجه در معاملات قرارداد آتی

معامله گرانی که تمایل به فعالیت در بازار معاملات قرارداد آتی دارند، باید با توجه به شرایط قراردادها مقدار سپرده گذاری مالی خود را تضمین کنند.

در بازار معاملات نقدی، معامله گران صاحب کالا می شوند. این به این معنی است که در صورتی سرمایه از بین می رود که قیمت دارایی 0 شود. اما در بازار معاملات قرارداد آتی، تغییرات قیمت با توجه به اهرم، میزان کمیسیسون معامله و… یک موقعیت معاملاتی سود ده یا ضرر ده می شود.

معاملات آتی در صورت حرکت قیمت در جهت موقعیت معاملاتی باعث افزایش سپرده معامله گر می شود و همین امر در جهت عکس باعث کاهش سرمایه سپرده گذاری شده و کسب ضرر می شود.

در صورتی که سپرده از میزان حداقل مقدار وجه تضمین کمتر شود که تابعی از شرایط قرارداد آتی و صرافی ها است، برای ادامه قرارداد، معامله گر یا سرمایه گذار تفاوتی ندارد که خریدار است یا فروشنده، باید برای افزایش وجه تضمینی به بالا تر از حداقل اقدام کند و در صورت عدم افزایش وجه، موقعیت معاملاتی تسویه می شود.

جزئیات خبر

یکی از مواردی که سهامداران حرفه‌ای توجه ویژه‌ای به آن دارند، انتخاب استراتژی معاملاتی و مدیریت سبد سهام بر اساس آن است. داشتن استراتژی معاملاتی باعث می‌شود که سهام‌دار با دیدی جامع به اتفاقات بازار نگاه کند و در شرایط بحرانی با کنترل احساسات، تنها بر مبنای نتیجه تحلیل‌ها و استراتژی مذکور تصمیم بگیرد. تدوین استراتژی گام اول است اما نحوه اجرای استراتژی نیز بر نتیجه نهایی اثر می‌گذارد. افرادی که تجربه کافی و درک مناسبی از بازار دارند، می‌توانند برای اجرای استراتژی خود از معاملات الگوریتمی بهره بگیرند و بهترین فرصت‌های معاملاتی را پیدا کنند. اما منظور از «استراتژی معاملاتی» و «معاملات الگوریتمی» چیست؟ چگونه درک مفهوم معاملات مشتقه می‌توان از آن‌ها استفاده کرد؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه باشید.

استراتژی معاملاتی چیست؟

قبل از بررسی مفهوم معاملات الگوریتمی لازم است مختصری درباره استراتژی معاملاتی صحبت کنیم. استراتژی معاملاتی یعنی تعیین یک روش و برنامه خاص برای انجام معاملات؛ این برنامه با توجه به میزان ریسک‌پذیری، بازه زمانی مد نظر، اهداف سرمایه‌گذاری و… تعریف می‌شود. داشتن استراتژی معاملاتی فقط مربوط به بازار بورس نیست و معامله‌گران بازارهای ارز دیجیتال، فارکس و… هم برای مدیریت دارایی خود، طبق برنامه‌ای از پیش تعیین شده عمل می‌کنند. در بازار بورس و اوراق بهادار، معمولا استراتژی بر اساس تحلیل بنیادی و یا تحلیل تکنیکال و در بهترین حالت هر دوی این‌ها تعیین می‌شود.

از نظر تحلیلگران بنیادی، هر سهم با گذر زمان به ارزش واقعی خود باز می‌گردد و نوسان قیمت تاثیر چندانی بر ذات سهم نخواهد داشت و افراد با استراتژی معاملاتی بلندمدت با این دیدگاه به خرید و فروش سهام می‌پردازند. تحلیلگران تکنیکال معتقدند که روند قیمتی و حرکتی هر سهم، اطلاعات آن را فاش می‌کند. این افراد با استفاده از اندیکاتورهای تکنیکال (نمودارهای ریاضی که بر حسب قیمت و حجم معاملات رسم می‌شوند) بهترین فرصت کسب سود و همچنین احتمال برگشت قیمت و یا تغییر روند حرکتی را پیش‌بینی می‌کنند و با استفاده از نتایج به دست آمده، می‌توانند استراتژی‌های مختلفی (مثلا کوتاه‌مدت یا میان‌مدت) را انتخاب کنند. بنابراین با یک برنامه‌ریزی صحیح، ما نیازمند جمع‌آوری اطلاعات، پردازش آن‌ها از طریق یک یا چند متد تحلیلی، بررسی خروجی و در نهایت اخذ تصمیم برای انتخاب استراتژی معاملاتی خود هستیم. البته بحث انتخاب استراتژی بسیار گسترده است و شاید بتوان ساعت‌ها راجع به آن صحبت کرد، اما تا این لحظه ما مفهوم و ضرورت استراتژی معاملاتی را متوجه شدیم و می‌توانیم درباره به کارگیری آن در معاملات الگوریتمی صحبت کنیم.

منظور از معاملات الگوریتمی چیست؟

معاملات الگوریتمی یعنی انجام معامله به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار توسط کامپیوتر و بر مبنای الگوریتمی که برای آن نوشته شده است. در این روش، معامله‌گر با توجه به استراتژی خود برنامه‌ای را تعریف می‌کند، ربات به جست‌وجوی بهترین فرصت معاملاتی بر حسب آن الگو می‌پردازد و در کسری از ثانیه معامله را انجام می‌دهد. پس همانطور که متوجه شدید، برای استفاده از معاملات الگوریتمی داشتن استراتژی و تسلط به بازار الزامی است و در غیر این صورت نمی‌توان برنامه‌ای را برای ربات تعریف کرد. همچنین برای استفاده از ابزارهای معاملات الگوریتمی باید به یکی از زبان‌های برنامه‌نویسی تسلط داشه باشید یا نرم‌افزار آماده معاملات الگوریتمی را تهیه کنید. علاوه بر آن، داشتن سخت‌افزار مناسب برای اجرای برنامه و تست آن ضروری است.

همانطور که می‌دانید در یک «الگوریتم»، دستورات مرحله به مرحله انجام می‌شوند؛ به عبارت دیگر کامپیوتر قدرت درک ندارد، فاقد ذهن انسانی است و تنها می‌تواند دستورات را در کمترین زمان با بالاترین دقت ممکن انجام دهد. بنابراین چیزی که ما از این ربات انتظار داریم، تحلیل بازار نیست، بلکه اجرای دستورات ما با دقت و سرعتی است که به صورت دستی نمی‌توانیم از عهده آن برآییم.

چگونه از معاملات الگوریتمی استفاده کنیم؟

قبل از هر چیز لازم است بدانید که متاسفانه استفاده از این روش در بازار بورس ایران در حال حاضر مجاز نیست. البته تا چندی پیش معاملات الگوریتمی در بورس ایران نیز انجام می‌شد، اما از آن جایی که در برهه‌ای از زمان باعث برهم خوردن تعادل بازار (میزان عرضه و تقاضا) شد، سازمان بورس و اوراق بهادار طی ابلاغیه‌ای استفاده از الگوهای الگوریتمی را در بازارهای بورس و فرابورس برای تمامی افراد حقیقی و حقوقی ممنوع اعلام کرد. با توجه به این که معاملات در سطح جهان به سمت الگوریتمی شدن پیش می‌رود و شرکت‌های زیادی در ایران روی ابزارهای معاملات الگوریتمی کار می‌کنند، احتمالا تا چندی دیگر با وضع قوانین جدید برای استفاده از ربات‌ها، این روش مجاز خواهد شد.

در معاملات الگوریتمی، شما ابتدا برنامه دقیق خود را پیاده‌سازی می‌کنید و با تعریف آن برای ربات، وارد مرحله تست می‌شوید تا خطاهای آن مشخص شود. دقت کنید که در مراحل اولیه، احتمال عدم وجود خطا بسیار ضعیف است چرا که کامپیوتر به خودی ‌خود توانایی تغییر الگو را در صورت لزوم ندارد. مجددا تاکید می‌شود که ربات مذکور تنها می‌تواند برنامه شما به صورت دقیق و با سرعت بالا اجرا کند و اگر خطایی در الگوی تعریف‌شده وجود داشته باشد، کامپیوتر توانایی لازم برای اصلاح آن را ندارد؛ بنابراین سعی کنید الگوی خود را با در نظر گرفتن تمامی جوانب تعریف کنید.

پس از گذشت مرحله تست و خطایابی، می‌توانید معاملات خود را آغاز کنید. در این مرحله لازم است که در بازه‌های زمانی مشخص، نتایج را بررسی و با یکدیگر مقایسه کنید. یک الگوی تعریف‌شده برای ربات نمی‌تواند همواره بهترین نتیجه را برای‌تان حاصل کند؛ چرا که آن الگو بر اساس شرایط خاصی از بازار تعریف شده است و ممکن است شرایط کنونی بازار متفاوت باشد.
بنابراین دو مورد را در نظر داشته باشید:
• اول بررسی خروجی‌ در بازه‌های زمانی مشخص و انجام بهینه‌سازی بر اساس نتایج خروجی‌ها
• دوم بهینه‌سازی الگوریتم بر اساس رفتار کنونی بازار
اگر این دو مورد را به صورت مکرر در معاملات الگوریتمی خود در نظر بگیرید، احتمالا این روش برای شما مناسب و سودده خواهد بود.

مزایا و معایب معاملات الگوریتمی

این روش هم مانند تمامی روش‌های دیگر مزایا و معایبی دارد. معامله‌گران با آگاهی از آن‌ها و شناختی که نسبت به خود دارند، می‌توانند در مورد استفاده کردن از آن تصمیم بگیرند. در رابطه با مزایای روش معاملات الگوریتمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• امکان انجام تست پس از پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی، بررسی بازخورد و در صورت نیاز اصلاح آن
• مشخص شدن میزان سود و ضرر احتمالی در مراحل پیش‌تست و کاهش میزان ریسک به وسیله اعمال تغییرات و بهینه‌سازی
• سرعت و دقت بالا در انجام معاملات
• دخیل نبودن احساسات انسانی که موجب اخذ تصمیمات هیجانی و بر خلاف استراتژی انتخاب‌شده می‌شود.
• پیدا کردن سهام مد نظر در کسری از ثانیه
• تحلیل مقادیر زیادی از اطلاعات با چندین روش و در زمانی کم
• عدم تاثیرگذاری مواردی مانند خستگی ذهنی و خطای دید
اگرچه روش معاملات الگوریتمی در تمام دنیا و در بازارهای مختلف استفاده می‌شود و یکی از محبوب‌ترین روش‌ها است اما معایبی را نیز می‌توان برای آن در نظر گرفت:
• مهم‌ترین موضوع در استفاده از معاملات الگوریتمی میزان تسلط بر بازار سرمایه و همچنین تسلط نسبی بر کدنویسی یا استفاده از نرم‌افزارهای آماده است. این روش هرگز برای مبتدیان مناسب نیست و تنها زمانی کاربرد دارد که سرمایه‌گذار توانایی پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی برای خود داشته باشد.
• حتی اگر شما یک سرمایه‌گذار قدر باشید، اما نتوانید استراتژی خود را به درستی به ربات درک مفهوم معاملات مشتقه منتقل کنید، نتیجه متفاوتی از آن چه انتظار دارید دریافت خواهید کرد. بنابراین برای استفاده از معاملات الگوریتمی شما باید در هر دو زمینه دانش کامپیوتر و بازار سرمایه به حد قابل قبولی رسیده باشید.
• دسترسی به سخت‌افزار مناسب این برنامه و البته اینترنت بدون قطعی نیز یکی دیگر از دشواری‌های این گونه معاملات است. وقتی الگوریتمی را برای برنامه تعریف می‌کنید، اطلاعات بازار در برنامه به صورت لحظه‌ای به روزرسانی می‌شود و سپس بر اساس آن الگوریتم، معامله صورت می‌گیرد؛ حال اگر به هر دلیلی مثل قطع شدن اینترنت یا کافی نبودن رم کامپیوتر و… اطلاعات با تاخیر دریافت شوند، قطعا الگوریتم نتیجه متفاوتی را به شما ارائه خواهد داد.
• گاهی افراد تصور می‌کنند که با استفاده از روش معاملات الگوریتمی، دیگر نیازی به رصد بازار و تحلیل آن نخواهند داشت! اما این تصور کاملا اشتباه است و شما باید به صورت مداوم نتایج و بازخورد برنامه را مرور، اصلاح و بهینه‌سازی کنید.

به صورت کلی توجه داشته باشید که اگر الگوریتم شما صحیح باشد و به بهترین شکل عمل کند، سرعت و دقت بالای این روش سود کلانی را نصیب‌تان خواهد کرد اما همین سرعت بالا، در صورت پیاده‌سازی یک الگوریتم نامناسب، می‌تواند ضرر هنگفتی را به بار بیاورد. بنابراین خوب بودن یا نبودن این روش تا حد زیادی وابسته به میزان دانش سرمایه‌گذار خواهد بود.

سخن آخر

معاملات الگوریتمی به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار انجام می‌گیرند. برای استفاده از این شیوه باید به نرم‌افزار و سخت‌افزارهای مناسب دسترسی داشته باشید؛ البته داشتن تخصص و تجربه در بورس نیز برای استفاده از معاملات الگوریتمی یک ضرورت محسوب می‌شود. در حقیقت، این گونه معاملات به هیچ وجه مناسب افراد تازه‌کار نیستند. این شیوه در تمامی بازارهای جهانی استفاده می‌شود و می‌توان ادعا کرد که تمامی معاملات حجم بالا با استفاده از ربات انجام می‌گیرند. در واقع این تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و برنامه‌نویسان و تحلیل‌گران بسیاری ۱۰۰ درصد تمرکز خود را روی هوشمندسازی برنامه‌های معاملات الگوریتمی گذاشته‌اند. استفاده از این روش در بازار بورس ایران نیز رواج داشت اما در حال حاضر مجاز نیست. احتمالا در آینده و با وضع قوانین جدید، امکان استفاده از معاملات الگوریتمی برای فعالان بورس تهران نیز فراهم خواهد شد.

ارزش معاملات در بورس چیست؟

همان‌طور که می‌دانید در بازار بورس افراد همواره با چالشی مبنی بر یافتن بهترین فرصت جهت سرمایه گذاری روبرو هستند؛ از این رو روش های مختلفی جهت تحلیل بازار و رویدادهای درک مفهوم معاملات مشتقه آن طراحی شده است. جهت بهره مندی از این روش ها در ابتدا نیاز به آشنایی با اصطلاحات رایج و همچنین مفاهیم آن دارید.

اگر هنوز اطلاعات تکمیلی در مورد بورس ندارید مطلب بورس چیست؟ را مطالعه فرمایید.

از مفاهیم مهم که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، “ارزش معاملات در بورس” و به موازات آن “ارزش بازار” است؛ آشنایی با این دو مورد کمک شایانی به شما در درک بازار خواهد کرد.

مفهوم ارزش معاملات بورس و کاربرد آن

“ارزش معاملات در بورس” در اصل معیاری است جهت تخمین حجم نقدینگی در بازار و یافتن زمان مناسب سرمایه گذاری. به عبارتی شما با اطلاع از ارزش ریالی کل داد و ستدهای انجام شده در روز (تا لحظه ای که آن را مشاهده می کنید)، موفق به تخمین حجم نقدینگی همان روز می‌شوید که این مورد یکی از فاکتورهای مهم جهت یافتن بهترین زمان سرمایه گذاری است.

برای مشاهده ارزش معاملات هر نماد می‌توانید به سایت tsetmc.com مراجعه نمایید.

بدیهی است که افزایش ارزش سهام در یک نماد خاص، نشان دهنده افزایش سرمایه گذاری در سهم مذکور و رشد قیمت آن است؛ گفتنی است این مورد در رابطه با کل بازار سهام نیز صدق می کند؛ افزایش ارزش کل معاملات بازار، گویای ورود نقدینگی و روند مثبت بازار بوده و از طرفی برعکس این مورد نیز صادق است؛ کاهش ارزش معاملات بازار گویای زمان نامناسب جهت سرمایه گذاری خواهد بود. دقت نمایید گرچه توجه بر این مورد می تواند راهنمای شما جهت سرمایه گذاری سود ده باشد، ولی این موضوع به تنهایی کافی نبوده و استفاده از روش‌های تحلیلی دیگر در کنار آن ضروری است.

مفهوم ارزش بازار

از مفاهیم دیگری که درک آن در کنار ارزش معاملاتی حائز اهمیت است، “ارزش بازار” است؛ چراکه با بررسی ارزش معاملاتی، شما دیدگاه کوتاه مدتی جهت انجام سرمایه گذاری به‌دست می آورید. از آنجایی که روند صعودی و یا نزولی بودن سهام یک نماد معمولا نمی‌تواند برای مدت زمان طولانی ادامه یابد، لذا نیاز به دیدگاه دیگری جهت تحلیل روند سهام یک نماد برای زمان طولانی‌تر در این جایگاه حس می‌شود. نحوه محاسبه ارزش بازار برای هر نماد به شرح زیر است:

تعداد سهام کل شرکت × قیمت هر سهم (قیمت پایانی سهم در روز معاملاتی) = ارزش بازار

طبق فرمول بالا، تعیین ارزش بازار، بسته به دو پارامتر قیمت سهام و تعداد آن خواهد بود؛ به طوری که با افزایش و یا کاهش قیمت سهام، ارزش بازار آن به صورت صعودی و یا نزولی تغییر خواهد کرد و از طرفی در صورت ثابت ماندن قیمت و افزایش تعداد سهام، ارزش بازار مشمول تغییر مثبت خواهد شد؛ از این رو بسیاری از افراد تحت تاثیر این روند قرار گرفته و با افزایش ارزش بازار شرکتی، آن را بزرگ‌تر و معتبرتر پنداشته و به سرمایه گذاری در آن می پردازند. این تفکر تا حدودی صحیح بوده و می‌توان گفت ریسک سرمایه گذاری در این حالت کمتر خواهد بود؛ اما در نظر داشته باشید در شرکت های کوچک‌تر با ارزش دارایی پایین‌تر، در صورت رشد سهام، سودآوری خوبی برای سرمایه گذاران به عمل می آید.

مورد دیگر مربوط به قیمت هایی است که خرید و فروش سهام شرکت با آن صورت می گیرد. ممکن است این قیمت ها حقیقی نباشد و بارها مشاهده شده که قیمت سهامی به صورت غیر منطقی بیش از حد بالا و یا پایین است؛ از آنجایی که قیمت سهام یکی از پارامترهای محاسبه ارزش بازار است، لذا در صورت دستکاری قیمت، نمی‌توان ارزش بازار آن شرکت را معیاری جهت سرمایه گذاری (در آن زمان خاص) در نظر گرفت؛ در این شرایط می‌توانید به بررسی قیمت سهام شرکت های مشابه آن (از نظر نوع فعالیت) بپردازید تا درک بیشتری از قیمت حقیقی به دست آورید. آخرین موردی که در این بخش توجه به آن پیشنهاد می‌شود، “حجم معاملات” است. حجم معاملات به معنی تعداد کل خریداران و فروشندگان و در کل میزان فعالیت بازار است. این مورد رابطه مستقیم با قیمت سهام داشته و معمولا رشد این دو را به موازات یکدیگر می‌توان مشاهده کرد که گویای پویایی بازار در آن بازه زمانی است.

با توجه به اینکه مراجعه به “سایت مدیریت فناوری بورس تهران” جهت مشاهده ارزش معاملات درک مفهوم معاملات مشتقه ضروری است، لذا در ادامه توضیحاتی در این باره ارائه خواهد شد:
پس از ورود به سایت بلافاصله جداولی را مشاهده خواهید کرد که اطلاعات آن مربوط به بازارهای بورس و فرابورس بوده و علاوه بر توضیحات قبل، نمادهای پر بیننده و موثر بر شاخص ها و همچنین تغییرات آن‌ها نیز در این جداول قابل رویت هستند.

در تب های بعدی به ترتیب می‌توانید به بررسی موارد زیر بپردازید:

• بورس اوراق بهادار تهران: این بخش خود شامل زیر مجموعه های متفاوتی است که در آن می‌توان اطلاعات کامل شاخص ها (شاخص های منتخب، برترین گروه های صنعت و …)، نوسان قیمت ها، میزان عرضه و تقاضای هر نماد، بازار ابزارهای درک مفهوم معاملات مشتقه مشتقه و اوراق بدهی را مشاهده نمایید.
• فرابورس ایران: زیر مجموعه های این تب غالبا همانند “بورس اوراق بهادار تهران” بوده، ولی دارای بخش های اضافه تری شامل: شرکت‌های کوچک و متوسط، بازار پایه و مشتقه است.
• بورس انرژی ایران: بورس انرژی، یک بورس کالایی به حساب می آید و اطلاعات مربوط به این بازار شامل: عرضه های پیش رو و انجام شده، بازار عمده فروشی، صندوق های قابل معامله در بورس، اوراق گواهی ظرفیت و … در تب های مختلف آن قابل دسترسی است.

• شبکه کدال: کدال شبکه ای جهت درج گزارشات کلیه ناشران سهام در بازار بورس است که دسترسی به این گزارشات از طریق همین بخش و همچنین مراجعه به سایت کدال فراهم است.

• صندوق های سرمایه گذاری: همان‌طور که از نام آن پیدا است، می‌توانید اطلاعات صندوق های سرمایه گذاری را در این تب مشاهده نمایید.

• بورس کالا: آخرین تب این بخش مربوط به عرضه کنندگان کالا در بورس است که در آن می‌توان اطلاعات سلف استاندارد بورس کالا، صندوق های کالایی، گواهی سپرده کالایی، نمای بازار آتی، قیمت نمادهای فیزیکی و … را مشاهده کرد.

سخن آخر

ارزش یک معامله در بازار بورس هیچگاه با اتکا بر یک مورد خاص مشخص نمی گردد؛ در نظر داشته باشید با توجه به نوع معاملات، دیدگاه های متفاوتی جهت دریافت سود وجود دارد و بسته به آن نیز روش های تحلیل مختلف و توجه به المان های متفاوتی پیشنهاد می‌شود. مشخصا سرمایه گذاری طولانی مدت و کوتاه مدت، نوسان گیری، بورس کالا و یا اوراق بهادار و … هر کدام دارای ویژگی های خاص خود بوده و نیازمند تحلیلی متفاوت هستند. از طرفی مطالعه روش های تحلیل، بدون آشنایی با مفاهیم آن احتمالا نتیجه مثمر ثمری به همراه نخواهد داشت. در نتیجه بهترین راه، حرکت موازی در جهت “آشنایی با مفاهیم” و “آموزش دوره ها و تحلیل ها” می‌تواند باشد.

معاملات اسپات (Spot Trading) در بازار ارزهای دیجیتال

معاملات اسپات (Spot trading) به معنی خرید یا فروش مستقیم ابزارها و دارایی‌های مالی مانند ارزهای دیجیتال، فارکس و سهام است. در این نوع معاملات، اغلب داد و ستدها فوری هستند. معاملات اسپات در هر ۲ شکل بازارهای نقدی (Spot market) یعنی معاملات با واسطه (Exchange-based) یا بی‌ واسطه (OTC) انجام می‌شود.

وقتی در بازار نقدی یا اسپات معامله می‌کنید، فقط می‌توانید از دارایی‌های خود استفاده کنید و هیچ اهرم یا بودجه اضافی در دست نخواهید داشت. صرافی‌های متمرکز با وضع مقرراتی مشخص و نظارت بر آن‌ها انجام معاملات اسپات را آسان‌تر می‌کنند اما در مقابل، از کاربران کارمزد دریافت می‌کنند. صرافی‌های غیرمتمرکز نیز این شبکه از خدمات را با استفاده از قرارداد هوشمند در بلاک چین انجام می‌دهند.

معاملات اسپات یا نقدی ساده‌ترین راه برای سرمایه‌گذاری و ترید کردن است. احتمالا اولین تجربه شما برای سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال، یک معامله نقدی در بازار بازار اسپات بوده است. برای مثال خرید بیت کوین یا اتریوم در بازار و هولدل کردن آن‌ها. بازارهای اسپات در سطوح مختلف دارایی، از جمله ارزهای دیجیتال، سهام، کالاها، فارکس و اوراق قرضه وجود دارند. احتمالا بیش از آنچه فکر می‌کنید با بازارهای نقدی و معاملات نقدی آشنا هستید.

بازار نقدی (Spot Market) چیست؟

بازار نقدی (Spot market) یک بازار مالی برای عموم معامله‌گران است که دارایی‌ها در آن بلافاصله معامله می‌شوند. خریدار، دارایی را با استفاده از ارز فیات یا دارایی دیگری از فروشنده خریداری می‌کند. تحویل دارایی اغلب فوری است، اما باز هم به این که چه چیزی معامله می‌شود بستگی دارد. بازارهای نقدی به عنوان بازار لحظه‌ای و اسپات هم شناخته می‌شوند. این بازارها به اشکال مختلفی وجود دارند و معمولا صرافی‌ها به عنوان واسطه‌هایی انجام این معاملات را تسهیل می‌کنند. البته که می‌توانید معاملات خارج از صرافی (OTC) و مستقیماً با دیگران انجام دهید.

معاملات نقدی (Spot Trading) چیست؟

معامله‌گران نقدی (Spot Traders) با خرید دارایی‌ها و امید به افزایش ارزش آن‌ها و سپس فروش‌ آن دارایی‌ها زمانی که قیمت افزایش یافت، کسب سود کنند. همچین، معامله‌گران اسپات می‌توانند از طریق فروش دارایی‌ها و خرید مجدد آن در صورت کاهش قیمت سود کنند. در واقع، قیمت فعلی یک دارایی در بازار به عنوان قیمت لحظه‌ای شناخته می‌شود؛ شما با استفاده از ثبت سفارش در صرافی، می‌توانید دارایی های خود را بلافاصله با بهترین قیمت لحظه‌ای خریداری کرده یا بفروشید. با این حال، هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت بازار در حین اجرای سفارش شما تغییر نکند.

همچنین ممکن است حجم کافی برای انجام سفارش شما با قیمت مورد نظر شما وجود نداشته باشد. به عنوان مثال، اگر سفارش شما ۱۰ اتریوم (ETH) باشد اما در آن لحظه فقط ۳ اتریوم (ETH) عرضه شود، باید بقیه سفارش خود را به قیمت متفاوتی ثبت کنید. قیمت‌های نقدی دارایی‌ها در لحظه به‌روزرسانی می‌شوند و با تغییر سفارش‌ها تغییر می‌کنند. امکان انجام معاملات اسپات بدون واسطه نیز وجود دارد، یعنی می‌توانید مبلغ و قیمت ثابتی را مستقیما از طرف دیگری بدون خرید از صرافی انجام دهید.

تسویه حساب این معاملات بسته به نوع دارایی می‌تواند فوری یا حداکثر طی دو روز کاری بعد (T+2) انجام شود. در گذشته، انتقال سهام مستلزم انتقال گواهی فیزیکی بود. بازار ارز نیز قبلا دارایی‌ها را از طریق پول نقد یا به شکل سپرده منتقل می‌کرد. اکنون با استفاده از سیستم‌های دیجیتال، تحویل دارایی‌ها تقریبا بلافاصله انجام می‌شود. بازارهای ارزهای دیجیتال ۲۴ ساعته باز هستند و امکان انجام معاملات فوری را امکان پذیر می‌کنند. با این حال، ممکن است انجام معاملات اسپات همتا‌به‌همتا (P2P) یا خارج از صرافی (OTC) زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

معاملات با واسطه یا بی‌ واسطه

معاملات اسپات فقط به یک شکل محدود نمی‌شوند، در حالی که بیشتر افراد در صرافی‌ها این شکل از معاملات را انجام می‌دهند، شما می‌توانید دارایی‌های خود را بدون نیاز به شخص ثالث و مستقیما با دیگران معامله کنید. همانطور که گفتیم این خرید و فروش‌ها به عنوان معاملات بدون واسطه یا خارج از صرافی (OTC) نیز شناخته می‌شوند.

صرافی‌های متمرکز

صرافی‌های ارز دیجیتال به دو صورت متمرکز (CEX) و غیرمتمرکز (DEX) هستند. یک صرافی متمرکز، معاملات دارایی‌هایی مانند ارزهای دیجیتال، فارکس و کالاها را مدیریت می‌کند. صرافی به عنوان یک واسطه بین فعالان بازار و به عنوان کارگزار معامله عمل می‌کند. برای استفاده از یک صرافی متمرکز، باید حساب خود را با فیات یا ارز دیجیتالی که می‌خواهید معامله کنید شارژ کنید.

یک صرافی متمرکز مناسب، اطمینان حاصل می‌کند که تراکنش ها به خوبی انجام می‌شوند؛ سایر مسئولیت ها عبارت‌اند از انطباق با مقررات، احراز هویت (KYC)، قیمت گذاری منصفانه، امنیت و حفاظت از حقوق مشتری. در مقابل، صرافی برای تسهیل معاملات و دیگر خدمات خود از کاربران کارمزد دریافت می‌کند. به همین دلیل، صرافی‌‌ها می‌توانند تا درک مفهوم معاملات مشتقه درک مفهوم معاملات مشتقه زمانی که کاربر و حجم معاملات کافی داشته باشند، در هر دو بازار صعودی و نزولی سود ببرند.

صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی غیرمتمرکز (DEX) نوع دیگری از صرافی است که بیشتر در مورد ارزهای دیجیتال وجود دارد. یک صرافی غیرمتمرکز بسیاری از خدمات یک صرافی متمرکز را ارائه می‌دهد. این شکل از صرافی‌ها با استفاده از فناوری قرارداد هوشمند در بلاک چین، سفارشات خرید و فروش را پردازش می‌کنند. در بیشتر موارد، کاربران نیازی به ایجاد حساب در صرافی‌های غیرمتمرکز ندارند و می‌توانند مستقیما با یکدیگر معامله کنند. شما برای انجام معاملات اسپات نیازی به انتقال دارایی‌های خود به صرافی غیرمتمرکز ندارید.

معامله مستقیما از کیف پول معامله‌گران و از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود؛ قطعه کدهایی که به شکل خودکار بر روی شبکه بلاک چین اجرا می‌شوند. بسیاری از کاربران، صرافی‌های غیرمتمرکز را ترجیح می‌دهند زیرا حریم خصوصی و آزادی بیشتری را نسبت به شکل متمرکز صرافی‌ها فراهم می‌کند. با این حال، این دسته از صرافی‌ها نقایص خود را هم دارند؛ به عنوان مثال، نبود احراز هویت و پشتیبانی مشتری در صورت بروز مشکل می‌تواند دردسر ساز باشد.

برخی از صرافی‌های غیرمتمرکز مانند دی‌وای‌دی‌ایکس (dYdX) یا سروم (Serum) از مدل دفتر سفارش یا اردر بوک (Order Book) استفاده می‌کنند. با این حال بیشتر این صرافی‌ها مانند پکنیک سواپ (Pancake Swap) بر اساس مدل بازارساز خودکار (AMM) توسعه‌ پیدا کرده‌اند. بازارسازهای خودکار نیز از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند اما مدل متفاوتی را برای تعیین قیمت‌ها پیاده‌سازی می‌کنند. خریداران از وجوه موجود در استخر نقدینگی برای مبادله توکن‌های خود استفاده می‌کنند. کاربرانی که نقدینگی درون استخرها را تامین می‌کنند نیز از هرکسی که از دارایی‌های درون استخر استفاده می‌کند، کارمزد تراکنش دریافت می‌کنند.

معاملات بدون واسطه

معاملات بدون واسطه (Over-the-counter) گاهی اوقات به عنوان معاملات خارج از صرافی شناخته می‌شود. در این مدل، دارایی‌ها به طور مستقیم بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود. معاملات اسپات در بازار بدون واسطه از روش‌های ارتباطی متعددی برای سازماندهی خود از جمله تلفن و پیام فوری استفاده می‌کند. مهم‌ترین مزیت معاملات OTC این است که شما دیگر نیاز به ثبت سفارش در اورد بوک ندارید.

اگر دارایی‌هایی مانند کوین‌های کوچک را با نقدینگی کم معامله می‌کنید، ممکن است تا یک سفارش بزرگ دچار اسلیپیج (Slippage) شود. صرافی اغلب نمی‌تواند سفارش شما را با قیمت مورد نظر تکمیل کند، بنابراین برای تکمیل سفارش باید قیمت‌های بالاتری را در نظر بگیرید. به همین دلیل، معاملات بزرگ بدون واسطه اغلب قیمت‌های بهتری دارند. توجه داشته باشید که حتی دارایی‌های نقدی مانند بیت کوین می‌توانند در زمانی که سفارش‌ها بیش از حد بزرگ هستند دچار اسلیپیج شوند؛ بنابراین برای ثبت سفارش های بزرگ بیت کوین (BTC) نیز می‌توان از معاملات بدون واسطه استفاده کرد.

بازار نقدی و بازار آتی چه تفاوتی دارند؟

قبلاً اشاره کردیم که معاملات اسپات در بازارهای نقدی تقریبا فوری انجام می‌شوند. از سوی دیگر، بازار آتی یا فیوچرز دارای قراردادهایی است که پرداخت آن در تاریخی در آینده انجام می‌شود. به بیان دیگر، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که مقدار معینی از کالا را با قیمتی مشخص در آینده مبادله کنند. زمانی که قرارداد در تاریخ تسویه سررسید می‌شود، خریدار و فروشنده معمولا به جای تحویل دارایی، تسویه نقدی انجام می‌دهند.

معاملات اسپات و معاملات مارجین چه تفاوتی دارند؟

امکان انجام معاملات مارجین (Margin Trading) در برخی از بازارهای اسپات وجود دارد. همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، معاملات نقدی مستلزم آن است که بلافاصله دارایی را خریداری کرده و تحویل بگیرید. در مقابل، معاملات مارجین به شما امکان می‌دهد وجوهی را با بهره از شخص ثالث قرض کنید. این کار به شما اجازه می‌دهد تا معاملات بزرگ‌تری انجام دهید و پتانسیل کسب سودهای قابل توجهی را داشته باشید. با این حال، زیان‌های احتمالی را نیز افزایش می‌دهد. بنابراین در هنگام انجام معاملات مارجین باید مراقب باشید که تمام سرمایه اولیه خود را از دست ندهید.

مزایا و معایب بازارهای اسپات

هر نوع معامله و استراتژی معاملاتی که از استفاده می‌کنید، مزایا و معایب خود را دارد. درک این موارد به شما کمک می کند تا با کاهش ریسک بتوانید با اطمینان بیشتری معامله کنید. معاملات نقدی یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای انجام معاملات است، اما همچنان دارای نقاط قوت و ضعف است.

مزایای بازارهای نقدی

1. قیمت‌ها شفاف بوده و تنها متکی به عرضه و تقاضا در بازار است. این جنبه در تضاد با بازار آتی (Futures) است که اغلب دارای چندین قیمت مرجع است. به عنوان مثال، قیمت در بازار آتی بایننس از داد‌ه‌های دیگری مانند نرخ سرمایه، شاخص قیمت و مبنای میانگین متحرک (MA) مشتق شده است. در برخی از بازارهای سنتی، قیمت ممکن است تحت تأثیر نرخ بهره قرار گیرد.
2. انجام معاملات اسپات به دلیل قوانین ساده، پاداش‌ها و خطرات آن آسان است. وقتی ۵۰۰ دلار در بازار نقدی سرمایه گذاری می‌کنید، می‌توانید ریسک خود را به راحتی بر اساس قیمت خرید و قیمت فعلی دارایی محاسبه کنید.
3. می‌توانید سفارش خود را ثبت کرده و دیگر به آن فکر نکنید! برخلاف معاملات مشتقه و مارجین، در معاملات نقدی نیازی به نگرانی در مورد لیکوئید شدن یا دریافت مارجین نیستید. هر زمان که بخواهید می‌توانید وارد معامله شده یا از آن خارج شوید. همچنین نیازی به بررسی استراتژی سرمایه‌گذاری خود ندارید، مگر اینکه بخواهید معاملات کوتاه مدت انجام دهید.

معایب بازارهای نقدی

1. بسته به آنچه که معامله می‌کنید، بازارهای نقدی می‌توانند دارایی‌هایی را در اختیار شما بگذارند که نگهداری آن‌ها می‌تواند ناخوشایند باشد. کالاها شاید بهترین نمونه باشند. اگر نفت خام را به شکل نقدی خریداری کنید، باید دارایی را به صورت فیزیکی تحویل بگیرید. در مورد ارزهای دیجیتال، نگه داشتن توکن‌ها و سکه‌ها به شما این مسئولیت را می‌دهد که آن‌ها را درک مفهوم معاملات مشتقه ایمن و مطمئن نگه دارید.
2. سود بالقوه در معاملات نقدی بسیار کمتر از معاملات آتی یا مارجین است. شما می‌توانید از همان مقدار سرمایه برای ترید در موقعیت های بهتر استفاده کنید.

کلام آخر

معاملات اسپات در بازارهای نقدی یکی از رایج‌ترین روش‌های معامله برای افراد و به خصوص مبتدیان است. شاید بیش از حد ساده‌ درک مفهوم معاملات مشتقه به نظر برسد اما همیشه خوب است که اطلاعات بیشتری از مزایا، معایب و استراتژی‌های بالقوه آن داشته باشید. جدا از اصول اولیه، باید دانش خود را با تحلیل‌های تکنیکال، فاندامنتال یا بنیادی و مدیریت احساسات ترکیب کنید.

سوالات متداول

بازار نقدی (Spot Market) چیست؟

اسپات مارکت یک بازار مالی برای عموم معامله‌گران است که دارایی‌ها در آن بلافاصله معامله می‌شوند.

معاملات اسپات (Spot trading) به چه معناست؟

معاملات اسپات به معنی خرید یا فروش مستقیم ابزارها و دارایی‌های مالی مانند ارزهای دیجیتال، فارکس و سهام است.

نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.