اوراق اجارة تأمین نقدینگی

انواع اوراق بهادار قابل معامله در بورس

اوراق بهادار قابل معامله 4 نوع میباشد که در ادامه مقاله به انواع آن خواهیم پرداخت.

اوراق مشارکت

این نوع اوراق نشان می دهد که در یک طرح اقتصادی، همکاری و مشارکت برای دارندگان این اوراق وجود دارد. فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راه اندازی خط جدید تولید خود به سرمایه اوراق اجارة تأمین نقدینگی نیاز دارد. بنابراین شرکت خودروساز، اوراق مشارکت منتشر می کند و با فروش آن به سرمایه گذاران، منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین می نماید و هر کدام از سرمایه گذاران با توجه به سرمایه ای که در این مشارکت در نظر گرفته است در آن سهیم خواهد بود.

در نظر داشته باشید که برای انتشار اوراق مشارکت، طرح مذکور باید دارای توجیه اقتصادی باشد و در صورت تأیید این طرح توسط بانک مرکزی یا سازمان بورس، آن شرکت مجوز انتشار اوراق را خواهد گرفت و سود پرداختی نیز طبق این طرح توجیهی به طور دقیق مشخص خواهد شد.

شرکت انتشار دهنده اوراق تضمین می نماید که در فواصل زمانی تعیین شده سود مشخص را به عنوان سود علی الحساب به سرمایه گذاران پرداخت نماید. لازم به ذکر است سود این اوراق توسط بانک و یا مؤسسات مالی و اعتباری معتبر تضمین می شود. سود قطعی را شرکت بعد از پایان طرح محاسبه می نماید و اگر سود قطعی طرح از سودهای علی الحساب بیشتر باشد، مابه التفاوت به سرمایه گذاران پرداخت می شود و اگر طرح زیان کرده باشد، جبران مابه التفاوت به عهده ضامن می باشد.

نکاتی در مورد اوراق مشارکت:

• با توجه به اینکه سود این اوراق بهادار به صورت تضمین شده می باشد، ریسکی متوجه سرمایه گذار نخواهد بود.
• سودهای پرداخت شده بابت اوراق مشارکت معاف از مالیات می باشد.
• این اوراق مشارکت معمولا بی نام می باشند و فردی که این اوراق را در اختیار داشته باشد، مالک آن است. بنابراین باید از این اوراق محافظت نمود و البته برای محافظت هرچه بهتر، می توان آن را نزد بانک به امانت گذاشت تا از مواردی مانند سرقت و آتش سوزی و … در امان باشد.
• اوراق مشارکت برای طرح های اقتصادی عموما زمان بر است و دارای سررسید های ۳ یا ۴ ساله می باشند. اما می توان با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آنجا خریداری نموده اید، این اوراق را زودتر از موعد سرسید تحویل و اصل پول خود را دریافت نمایید. سود های دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق متعلق به فرد خواهد بود. البته معمولا در تسویه های زودتر از موعد، بانک نرخ سود پرداختی را کاهش داده و مابه التفاوت نرخ جدید و نرخ پرداختی را از مشتری خواهد گرفت.
• اگر اوراق بهادار مشارکت در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشد، می توان قبل از سررسید با مراجعه به کارگزاری نیز، این اوراق را به قیمتی که برای آن در بورس متقاضی وجود دارد، فروخت که در این صورت سود آن کاهش نمی یابد.

ناشران اوراق مشارکت چه کسانی هستند

علاوه بر شرکت های فعال در بخش خصوصی، دولت و شهرداری ها نیز برای تأمین منابع مالی پروژه های عمرانی، زیر بنایی، ساخت خطوط جاده ای، سدی تونل و … این اوراق را منتشر می کنند.

اوراق اجاره

فرض کنید یک شرکت هواپیمایی برای افزایش ظرفیت حمل و نقل مسافران خود، نیاز به یک فروند هواپیمای جدید دارد. اما در حال حاضر هیچ منبع مالی برای خرید این هواپیما را ندارد. بنابراین یک سازمان مالی این اوراق را منتشر میکند که نام آن نهاد واسط می باشد.

البته قبل از آن مجوز انتشار این اوراق باید از سازمان بورس گرفته شود و پس از آن نهاد واسط، این اوراق را به سرمایه گذاران می فروشد و با وجوه حاصل از فروش آن، هواپیمای مورد نیاز شرکت ناشر را می خرد و به آن اجاره می دهد. ناشر موظف است طی فواصل زمانی معین اجاره بها را به نهاد واسط پرداخت نماید و نهاد واسط نیز این مبلغ را به سرمایه گذاران پرداخت خواهد کرد.

پرداخت اجاره بها نیز مانند سود اوراق مشارکت توسط بانک مرکزی یا موسسه مالی و اعتباری معتبر تضمین می شود. در پایان دوره، نهاد واسط هواپیما را به قیمت خریداری شده به ناشر فروخته و اصل پول سرمایه گذاران را به آنها بر می گرداند. نهاد واسط در واقع اوراق اجارة تأمین نقدینگی نقش واسط بین خریدار و شرکت ارائه دهنده اوراق را دارد.

نکاتی در مورد اوراق اجاره

• با توجه به اینکه سود این اوراق به صورت تضمین شده می باشد، ریسکی متوجه سرمایه گذار نخواهد بود.
• سود های پرداختی معاف از مالیات می باشد.
• خریداران اوراق اجاره همانند اوراق مشارکت به نسبت سرمایه خود مالک دارایی مورد اجاره اند. بنابراین، این اوراق نیز مانند اوراق بهادار اسلامی می باشد که به پشتوانه یک دارایی معین منتشر شده است.
• اگر زودتر از موعد سررسید قصد فروش اوراق اجاره را دارید، در این صورت برای فروش این اوراق، به شرکت کارگزاری مراجعه کرده و درخواست فروش خود را اعلام نمایید. اگر خریداری برای این اوراق وجود نداشت، فردی تحت عنوان بازار گردان وظیفه دارد با خرید این اوراق نقد شوندگی آن را تضمین نماید.

انواع اوراق اجاره

اوراق اجاره طبق نوع قرارداد

1. اوراق اجاره به شرط تملیک: مثال هواپیما را به یاد بیاورید. در این مثال هواپیما با این شرط به شرکت هواپیمایی اجاره داده شد که این شرکت هواپیما را در پایان دوره با قیمت معین خریداری نماید. به این اوراق بهادار، اوراق اجاره به شرط تملیک گفته می شود. در ایران تمام اوراق اجاره منتشر شده از این دسته می باشند.
2. اوراق اجاره عادی: اگر در مثال هواپیما، شرط نشده باشد که هواپیما در پایان دوره اجاره توسط شرکت هواپیمایی خریداری شود، نهاد واسط باید این هواپیما را خود بفروش برساند که در این صورت احتمال این که هواپیما به قیمت کمتر فروخته شود وجود خواهد داشت. پس تضمینی وجود ندارد که عین مبلغ سرمایه گذاری به افراد داده شود.

اوراق اجاره طبق هدف انتشار

1. اوراق اجاره باهدف تأمین دارایی: با فرض همان مثال قبل، شرکت با هدف تأمین دارایی خود برای افزایش ظرفیت حمل و نقل مسافر اوراق را منتشر کند.
2. اوراق اجاره باهدف تأمین نقدینگی: اگر شرکت هواپیمایی با کمبود ظرفیت روبه رو نباشد ولی برای فعالیتهای دیگر مشکل نقدینگی داشته باشد، در این صورت چند هواپیما را می فروشد و با این مبلغ نقدینگی اش را افزایش می دهد و دوباره هواپیما را اجاره می کند.
3. اوراق اجاره رهنی: یکی از قراردادهایی که بانکها و شرکتهای لیزینگ بر اساس آن به متقاضی تسهیلات می دهند، قرارداد اجاره به شرط تملیک است. طبق این قرارداد بانک دارایی متقاضی را خریداری می نماید و در قالب قرارداد اجاره به شرط تملیک به وی می دهد. در این قرارداد دارایی برای بانک است. حال اگر بانک قبل از سررسید پول بخواهد، دارایی ای که در رهنش است را به نهاد واسط می فروشد و تأمین مالی می کند. نهاد واسط هم اوراق اجاره منتشر می کند و با پول آن دارایی را خریداری می نماید. بنابراین مالکیت از بانک به دارندگان اوراق منتقل خواهد شد.

سهام در اوراق بهادار

این نکته بسیار جالب را بدانید که معاملات سهام در بورس بیشترین حجم معاملات را در این بازار شامل می شود. سهم را می توان به اندازه مالکیت هر شخص نسبت به دارایی معرفی نمود. فرض کنید کارخانه ای با سرمایه ۱ میلیارد تومان داریم. اگر کل این کارخانه متعلق به یک نفر باشد تنها آن فرد مالک کارخانه است اما اگر ۴ نفر به نسبت مساوی مالک کارخانه باشند در آن صورت سهم هر کدام، یک چهارم خواهد بود.

بنابراین معنی سهم را می توان به اندازه مالکیت هر شخص از دارایی های موجود دانست. در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام عادی متداول ترین اوراق بهادار محسوب می شود. سهام عادی دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت می باشد. در حال حاظر ارزش هر سهم برابر هزار ریال معادل یک صد تومان در هر سهم عادی در ایران می باشد. تعداد سهام عادی هر شرکت نیز حاصل تقسیم سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم می باشد.

ویژگی های سهام عادی

• سهامداران به نسبت تعداد سهام عادی که خریداری نموده اند، مالک شرکت می باشند.
• مسئولیت سهامداران محدود به تعداد سهام آنها می باشد. یعنی در صورت ورشکستگی شرکت، چنانچه پول حاصل از فروش تمام دارایی های شرکت کفاف همه بدهی های شرکت را ندهد، برخلاف شرکت های تضامنی، سهامداران عادی شرکت های سهامی عام مسئولیتی مازاد بر تعداد سهامشان در قبال تسویه بدهی های شرکت نداشته و تحت پیگرد قانونی قرار نخواهند گرفت.
• سهام عادی فاقد زمان سررسید بوده و ناشر سهام عادی ملزم به باز خرید این اوراق نمی باشد.
• بیشترین ریسک سرمایه گذاری متوجه صاحبان سهام عادی در شرکت خواهند بود، زیرا در صورتی که سهم شرکت با کاهش سود و یا دچار زیان گردیده باشد، ارزش بازاری و ذاتی سهام عادی آن شرکت کاهش خواهد یافت. در نظر داشته باشید که زمانی که یک شرکت منحل می شود و یا تمام دارایی های موجود شرکت بفروش می رسد، در این لحظه پس از تسویه همه بدهی های شرکت و پرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، آن چیزی که باقی خواهد ماند را بین صاحبان سهام عادی به نسبت مالکیتشان تقسیم خواهند نمود. بنابراین گفته می شود که دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت می باشند.
• به میزان تعداد سهام، سهامداران عادی شرکت و درصد مالکیت آنان می توانند در انتخاب هیئت مدیره شرکت و یا با تأیید اهداف مدیریت شرکت و یا رد آن (تغییر ساختار درونی، یکی شدن شرکت ها، افزایش سرمایه و یا کاهش سرمایه) حق رأی دارند. اما این اوراق اجارة تأمین نقدینگی موضوع را نمی توان به این صورت در نظر گرفت که هر کدام از سهام داران می توانند نظرات و تفکرات شخصی خود را بر این شرکت اعمال نمایند بلکه فقط می توانند با توجه به رای خود در تصمیم گیری های شرکت که توسط مدیران صورت می گیرد، اظهار نظر نماید.

قراردادهای آتی در اوراق بهادار

آتی سهم

قرارداد اوراق اجارة تأمین نقدینگی آتی سهام نوع دیگری از قرارداد است که در آن فروشنده این قرارداد متعهد می گردد که تعداد مشخصی از یک سهام را در آینده با قیمت معین به خریدار تحویل نماید. از طرف دیگر تعهد خریدار این قرارداد آتی این است که سهام مورد نظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید.

آتی کالا

قرارداد آتی نوعی ابزار مشتقه (مبتنی یا مشتق از یک دارایی پایه) است که به واسطه آن فروشنده تعهد می کند در زمان مشخصی (سررسید)، مقدار معینی از یک کالای مشخص را به قیمتی که در لحظه حال (همین لحظه) تعیین می کنند، به خریدار بفروشند. و تعهدی که طبق این قرار داد خریدار را ملزم می کند تا کالای مورد نظر را با همان مشخصات (مقدار و زمان)، خریداری نماید.

بنابراین به طور خلاصه قرارداد آتی را می توان توافقنامه ای دو طرفه دانست که مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص می باشد البته در زمان مشخص و در آینده و با توجه به قیمت مشخص در حال حاضر نیز می باشد.

تأمین مالی 4 هزار میلیارد تومانی شستا

در هفته دوم مرداد ماه ۱۴۰۱ اوراق مالی اسلامی به کمک شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی، شرکت سولیکو کاله و شرکت پدیده شیمی پایدار آمد.

در جریان معاملات این هفته فرابورس 21.9 هزار میلیارد تومان اوراق با درآمد ثابت منتشر شد. این اوراق متشکل از 5.2 هزار میلیارد تومان اوراق اجاره، 1.65 هزار میلیارد تومان اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) و 15 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی بود. وجود ابزارهای مالی و سرمایه ‌گذاری متنوع منطبق با نیاز بنگاه‌ها و شرایط اقتصادی کشور و ویژگی ‌های رفتاری سرمایه‌ گذاران، منجر به تخصیص بهینه نقدینگی اقشار مختلف جامعه به سمت بنگاه ‌های اقتصادی و بخش واقعی اقتصاد اوراق اجارة تأمین نقدینگی می‌شود که این موضوع رونق و جهش تولید را به دنبال خواهد داشت.

سازمان تأمین اجتماعی به‌ عنوان موسسه عمومی غیر دولتی برای تأمین نقدینگی با هدف تسویه مطالبات برای نخستین بار با سازوکار اوراق اجاره سهام و مبنا قرار دادن سهام شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی، از طریق بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران اقدام به تأمین مالی به ارزش ۴ هزار میلیارد تومانی کرد. این اوراق که تأمین سرمایه امین بازارگردان آن است دارای مدت چهار ساله با نرخ اجاره ‌بهای ۱۹ درصد سالانه است که هر شش ماه یک ‌بار پرداخت می ‌شود. همچنین ضمانت این اوراق با نماد (تامین ۰۵) توثیق پرتفویی متشکل از سهام شرکت سرمایه‌ گذاری تأمین اجتماعی (شستا) و شرکت پالایش نفت لاوان (شاوان) توسط سازمان تأمین اجتماعی است.

تأمین مالی سولیکو کاله برای تولید شیر پاستوریزه

مجموعه کاله به ‌منظور خرید ماشین‌آلات و تجهیزات جهت تکمیل طرح احداث پالایشگاه شیر پاستوریزه، اقدام به تأمین مالی 720 میلیارد تومانی به مدت 5 سال کرد. نرخ اجاره ‌بهای این اوراق 18 درصد سالانه است که هر 3 ماه یک ‌بار پرداخت خواهد شد. در انتشار این اوراق شرکت تأمین سرمایه تمدن رکن بازارگردان و متعهد پذیره‌ نویسی را برعهده ‌گرفته و بانک سامان نیز ضمانت اصل و اجاره ‌بها اوراق را برعهده‌ دارد.

تأمین مالی با تکیه ‌بر رتبه اعتباری شرکت پدیده شیمی پایدار

شرکت پدیده شیمی پایدار با تکیه ‌بر رتبه اعتباری خود که در بلندمدت منفی A و در کوتاه‌مدت A1 بوده و چشم‌ انداز پایداری را ایجاد کرده است. این مجموعه با پشتوانه قراردادن سهام شرکت پدیده شیمی قرن (با نماد قرن) باهدف افزایش سرمایه ‌گذاری‌ها و تأمین سرمایه در گردش شرکت‌های فرعی، اقدام به تأمین مالی 500 میلیارد تومانی به روش انتشار اوراق اجاره سهام کرده است. در این اوراق نیز تأمین سرمایه تمدن رکن متعهد پذیره ‌نویس و بازار گردان را بر عهده‌ دارد و شرکت‌های پدیده شیمی پایدار و گروه صنعتی گلرنگ دو وثیقه ‌گذار این اوراق هستند. طول عمر این اوراق 5 سال و نرخ اجاره‌ بها پرداختی آن 18 درصد سالانه است که هر3 ماه یک ‌بار از تاریخ انتشار به دارندگان پرداخت خواهد شد.

اوراق گواهی اعتبار مولد مورد استقبال بانک ها

اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) از دیگر ابزارهای مالی اسلامی است که به‌واسطه کوتاه‌مدت بودن این اوراق نسبت به سایر اوراق بدهی‌های حاضر در بازار و همچنین رتبه اعتباری خوب به‌ واسطه ناشر و ضامن، از نقد شوندگی بالایی برخوردار است. این اوراق به لحاظ فرصت سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت مورد توجه سرمایه‌گذاران و به عنوان یکی از روش‌های تأمین مالی مورد استقبال بنگاه‌ها قرارگرفته است. اوراق گام بانک شهر با ارزش اسمی 500 میلیارد تومان منتشر شد. همچنین بانک رفاه کارگران در مجموع به ارزش هزار و 150 میلیارد تومان این اوراق را منتشر کرد. این اوراق با سررسیدهای زیر یک سال در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران پذیرش شدند.

یکی از راهکارهای بهینه برای ایفای تعهدات رکن ضامن در انتشار اوراق مالی اسلامی، بهره‌ مندی از خدمات مؤسسات رتبه‌ بندی است که به‌ خوبی مورد استقبال متقاضیان تأمین مالی قرارگرفته است؛ چرا که ناشر تأمین مالی با اخذ رتبه اعتباری مناسب از موسسه رتبه ‌بندی دارای مجوز فعالیت، می‌تواند نسبت به انتشار اوراق با درآمد ثابت صرفا با تکیه ‌بر رتبه اعتباری خود و بدون استفاده از رکن ضامن و یا سپردن تضمین اقدام کند. البته توثیق تضامین با توجه به رتبه اعتباری ناشر تعدیل و کاهش خواهد یافت. طبق مصوبه دوم اردیبهشت ‌ماه امسال هیئت ‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، نصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در اوراق بهادار با درآمد ثابت بدون ضامن و با اوراق اجارة تأمین نقدینگی رتبه اعتباری قابل ‌قبول، به شرح حداکثر 15 درصد از کل دارایی‌های صندوق مشروط بر اینکه حداکثر ۵ درصد از کل دارایی‌های صندوق، در اوراق بهادار منتشره از طرف یک ناشر سرمایه‌گذاری شود، تعیین‌شده است.

اوراق مالی اسلامی

استفاده از ابزار های مالی همچون اوراق قرضه، کارایی زیادی در کشور های اسلامی دارد که در ادامه به شرح اوراقی پرداخته می شود که در کشور های مسلمان مورد استفاده قرار می گیرند.

این موضوع باعث شده است که دولت ها و شرکت های اسلامی که در کشور های غیر اسلامی فعال می باشند، تامین مالی و مدیریت بدهی های خود را بر اساس راه های مقبول انجام دهند که مطابق با اصول اسلامی باشند.

اوراق مالی اسلامی (صکوک):

همان گونه که در مقاله اوراق قرضه اشاره شد، اوراقی هستند که مبتنی بر قرض با بهره می باشند که از نظر اسلام، ربا و حرام است. در این شرایط کشور های اسلامی نمی توانند از این اوراق برای تامین مالی استفاده کنند.

بنابراین اوراق مشارکت منتشر شد که به وسیله آن شرکت اقدام به تامین مالی نماید و برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل نشود اما اوراق مشارکت در این زمینه نتوانست کاربردی داشته باشد.

سپس متخصصان مالی ابزار های مالی جدیدی را طراحی کردند که با استفاده از آنها بتوانند به تامین مالی بپردازند که یکی از مهم ترین آنها صکوک می باشد.

مفهوم صکوک:

صکوک جمع کلمه “صک” و به معنای اسناد است که این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته می شود.

صکوک، به اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازار های مالی گفته می شود که بر پایه یکی از قرارداد های مورد تایید متون اسلامی طراحی شده‌ باشد. دارندگان این اوراق، به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه ای از اوراق اجارة تأمین نقدینگی دارایی ها و منافع حاصل از آنها هستند.

در واقع صکوک یک ابزار نوین مالی می باشد که در کشور های اسلامی جایگزین اوراق قرضه می باشد و بر پایه دارایی با درآمد ثابت یا متغیر در بازار های ثانویه قابل معامله می باشند.

نکته: اوراق صکوک خودشان دارای ارزش می باشند و نمی توانند بر اساس فعالیت های سفته بازی باشند.

تفاوت صکوک با اوراق قرضه با درآمد ثابت:

در واقع می توان گفت که صکوک بیان گر مالکیت یک دارایی مشخص می باشد و اوراق قرضه فقط گواهی تعهد بدهی است. بنابراین بین صادر کننده اوراق قرضه و خریدار آنها رابطه ای به شکل وام دهنده و وام گیرنده برقرار است که در آن نرخ بهره وام، ثابت می باشد.

اعتبار اوراق قرضه وابسته به اعتبار صادر کننده یا ناشر آن می باشد در صورتی که اعتبار صکوک به ناشر وابسته نمی باشد و تنها به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.

نکته: فروش صکوک در بازار ثانویه، فروش مالکیت دارایی است اما فروش اوراق قرضه، یک نوع فروش بدهی محسوب می شود.

در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صکوک وجود دارد در حالی که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.

تشابه صکوک با اوراق قرضه:

• قابلیت نقد شوندگی در بازار ثانویه
• درجه بندی اعتباری توسط موسسات رتبه بندی و قابلیت افزایش اعتبار
• تنوع در طراحی و عرضه

مزایای استفاده از ابزارهای مالی اسلامی (صکوک):

• افزایش نقدینگی بانی از طریق انتشار صکوک
• خروج دارایی ها از ترازنامه و جایگزین شدن وجوه نقد
• قابل استفاده بودن دارایی ها با وجود جدا شدن آنها از دارایی های شرکت بانی و کاهش هزینه تامین مالی
• کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار

موسسه مشاوران مطالعه مقاله حسابداری تنخواه گردان را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

انواع اوراق بهادار مالی اسلامی

انواع اوراق بهادار مالی اسلامی (صکوک):

صکوک دارای انواعی می باشد که در زیر به آنها اشاره می شود.

اوراق قرض الحسنه:

اوراق قرضه اسلامی، بر اساس قرارداد قرض و بدون بهره منتشر می گردند که بر اساس آن، ناشر این نوع از اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می کند و به همان مقدار بدهکار می شود و لازم است که در سررسید معین یا عند المطالبه به آنها بپردازد.

اوراق وقفی:

اوراق وقفی، به اوراق بهادار با نامی گفته می شوند که به قیمت اسمی مشخص و برای مدت معین و در زمان احداث پروژه منتشر می شوند و به افرادی که قصد مشارکت در طرح های عام المنفعه دارند، واگذار می گردند.

اوراق مرابحه:

بیع مرابحه که از گذشته تا کنون در بین مردم رایج بوده است، هدف آن این است که فروشنده قیمت تمام شده­ کالا را به اطلاع مشتری می‌ رساند و پس از آن مبلغ یا درصدی را به عنوان سود، از شخص تقاضا می کند.

بنابراین می توان گفت که این اوراق، اوراقی هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع، مالک دارایی مالی هستند و بر اساس قرارداد مرابحه حاصل می شود.

نکته: این اوراق بازدهی ثابتی دارند و قابل فروش در بازار ثانویه می باشند.

اوراق مرابحه انواعی دارد مانند:

• اوراق مرابحه تامین مالی
• اوراق مرابحه تامین نقدینگی
• اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری

اوراق اجاره:

اوراق اجاره به اوراقی گفته می شود که از رایج ترین انواع اوراق بهادار اسلامی می باشند و سرمایه گذاران می توانند در مقاطع زمانی معین، سود حاصل از سرمایه گذاری خود را دریافت نمایند.

نکته: این اوراق مبتنی بر سود معین می باشند و ثابت هستند به همین علت این اوراق مهم ترین اوراق بهادار اسلامی است.

انواع اوراق اجاره:

• اوراق اجاره تامین دارایی
• اوراق اجاره تامین نقدینگی
• اوراق اجاره جهت تشکیل شرکت های لیزینگ
• اوراق اجاره رهنی

اوراق استصناع:

اوراق استصناع، به اسناد و گواهی های دارای ارزش یکسان گفته می شود که برای تجمیع وجوه لازم برای ساخت کالایی استفاده می شوند و تحت تملک دارنده صکوک می باشند.

اوراق سلف:

سلف از اقسام بیع محسوب می شود که بر عکس نسیه می باشد و زمانی که شخصی تولید یا ارائه یک کالای معین را مورد هدف قرار می دهد، با انتشار این نوع اوراق می تواند منابع مالی مورد نیاز خود را تامین نماید. در واقع می توان گفت که، سرمایه گذاران در این اوراق، کالای مورد نظر را از قبل خریداری می کنند.

اوراق منفعت:

اوراق منفعت، به اسناد مالی بهاداری گفته می شوند که بیان کننده مالکیت دارنده آن اوراق بر مقدار معینی از خدمات یا منافع در آینده از یک دارایی است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی انتقال داده شده است.

اوراق جعاله:

اوراق جعاله، یک نوع اوراق مالکیت مشاع خدمتی می باشند که بر اساس قرارداد جعاله، انجام و تحویل آن تعهد شده است.

اوراق مشارکت:

اوراق مشارکت که زیر مجموعه ای از صکوک هستند، به سند هایی گفته می شوند که گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی هستند که متعلق دولت، شرکت های تعاونی یا خصوصی می باشند و تا زمان سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.

اوراق مضاربه:

در اوراق مضاربه، ناشر می تواند با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری نماید و سپس به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار دهد و بانی نیز پس از کسب سود در فعالیت اقتصادی مورد نظر خود، به تعهد خود عمل نماید و سود هر دوره را بین خود و صاحبان اوراق تقسیم کند.

اوراق مزارعه:

اوراق مزارعه نوعی از اوراق بهادار می باشند که بر اساس قرارداد مزارعه طراحی می شوند و ناشر آن با واگذاری این اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری نموده و با آن اراضی قابل زراعت را خریداری می نماید.

سپس این اراضی را طی قرارداد مزارعه از طرف دارندگان اوراق به کشاورزان واگذار می کند تا روی این اراضی زراعت کنند و در پایان سال زراعی، محصول را با هم تقسیم کنند.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله تعیین صلاحیت حسابداران را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

اوراق مساقات:

ناشر با واگذاری این نوع از اوراق بهادار، وجوه متقاضیان را جمع آوری می کند و با آن باغ های قابل بهره برداری را خریداری کرده و سپس با اخذ وکالت از طرف دارندگان اوراق مربوطه در طی یک قرارداد مساقات به باغبانان واگذار می کند تا به آنها رسیدگی شود و در پایان، محصول به دست آمده را با هم تقسیم نمایند.

نکته: اوراق اجارة تأمین نقدینگی در این نوع صکوک، دارنده اوراق نقش مالک، ناشر نقش وکیل و باغبان نقش عامل و اوراق مساقات سند مالکیت مشاع دارندگان است.

اوراق مشتقه:

اوراق مشتقه، به قرارداد های بین دو یا چند نفر گفته می شود که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می شود و در واقع مشتقه ها ابزاری برای کاهش یا انتقال ریسک به شمار می آیند.

در مقاله اوراق مشتقه می توان با انواع آن و نحوه کار با آن آشنایی کامل یافت.

انواع اوراق صکوک با توجه به ثابت یا انتظاری بودن نرخ سود:

اوراق صکوک با توجه به ثابت یا انتظاری بودن نرخ سود آنها، دارای انواع زیر هستند.

اوراق مبتنی بر خرید و فروش دین:

این گروه از اوراق بهادار اسلامی از جهت بازدهی نزدیک ترین گروه به اوراق بهادار ربوی هستند. این اوراق در زمان مشخص سود معینی به دست می آورند. از جمله این اوراق می توان به اوراق استصناع و اوراق مرابحه اشاره کرد.

اوراق مبتنی بر خرید و فروش دارایی فیزیکی:

این گروه از اوراق بهادار بر خرید و فروش اوراق اجارة تأمین نقدینگی دارایی فیزیکی مبتنی است از شاخص ترین مصداق این گروه می توان به اوراق اجاره علی الخصوص اوراق اجاره به شرط تملیک اشاره کرد که به منظور تامین مالی یا نقدینگی منتشر می شود.

سود این اوراق به جهت متغیر بودن جریان درآمدی خالص آنها، متغیر است. اما می توان با مدیریت ریسک به بازدهی با ثباتی دست یافت.

اوراق مبتنی بر مشارکت در سود طرح اقتصادی:

این گروه از اوراق بهادار اسلامی بر اساس عقد های مشارکتی طراحی شده اند. از جمله این اوراق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

در این گروه از اوراق صاحبان اوراق به صورت مشاع به عنوان صاحبان سرمایه در احداث پروژه یا انجام یک فعالیت اقتصادی مشارکت می کنند و در سود حاصل از آن سهیم می شوند و چنان چه پروژه با زیان مواجه شود، زیان آن به تناسب بین صاحبان سرمایه تقسیم می شوند.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله سبد سهام یا پرتفوی را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی

ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک):

اوراق بهادار اسلامی، دارای ارکان زیر می باشد.

بانی:

بانی شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تامین مالی او، در قالب عقود اسلامی اقدام به انتشار اوراق بهادار اسلامی می کند.

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه:

این شرکت نهاد مالی است که بر اساس دستور العمل فعالیت نهاد های واسط مصوب ۱۳۸۹/۰۵/۱۱ شورای عالی بورس و اوراق بهادار، تاسیس شده است و وظیفه تاسیس و راهبری نهاد های واسط را در بازار سرمایه ایران را بر عهده دارد.

لازم به ذکر است که این نهاد نقش امین را عهده دار است و برای حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب ها و صورت های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر، رسیدگی و اظهار نظر می نماید.

از دیگر وظایف این شرکت انجام کلیه امور اداری، مالی، مدیریتی، حقوقی و قانونی نهاد واسط و همچنین نگهداری حساب ها و دفاتر مالی نهاد واسط است.

فروشنده:

فروشنده می تواند بانی یا شخص حقوقی دیگری باشد که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط می نماید.

ضامن:

ضامن توسط بانی و با تایید سازمان بورس صرفا می تواند از بین موارد زیر انتخاب شود:

• بانک ها
• موسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
• بیمه های تحت نظارت بیمه مرکزی
• شرکت های تامین سرمایه
• نهاد های عمومی
• موسسات دولتی

عامل فروش:

شخصی حقوقی که نسبت به عرضه اوراق بهادار اسلامی از طرف ناشر برای فروش اقدام می کند که این شخص حقوقی از بین شرکت های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرا بورس ایران توسط بانی انتخاب می شود.

عامل پرداخت:

شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که نسبت به پرداخت های مرتبط با اوراق بهادار اسلامی در سررسید های معین به سرمایه گذاران اقدام می کند.

انواع ریسک اوراق بهادار اسلامی (صکوک):

اوراق بهادار اسلامی (صکوک) با ریسک های زیر مواجه است.

• ریسک از بین رفتن دارایی ها
• ریسک کاهش قیمت دارایی
• ریسک نرخ سود

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله نهاد های مالی را به شما پیشنهاد می کنیم.

ابزارهای بدهی

صکوک اجاره در حقیقت اوراق بهاداری است که دارنده آن به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی است که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره به مصرف کننده یا بانی واگذار شده است.

شرایط متقاضیان

متقاضیان استفاده از این اوراق می‌توانند شرکت سهامی، تعاونی، صندوق سرمایه‌گذاری یا جزو نهادهای عمومی غیر دولتی باشند.

دارایی پشتیبان

زمین؛ ساختمان و تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات، وسایل حمل و نقل

اوراق رهنی

معرفی اوراق رهنی

با استفاده از اوراق رهنی، شرکت‌ها دریافتنی‌های خود را به اوراق بهادار تبدیل می‌کنند و به نوعی اصلاح ساختار در ترازنامه شرکت‌ها و صورت‌های مالی‌شان صورت می‌گیرد و از این طریق می‌توانند یک طلب را تبدیل به ثروت و نقدینگی کنند.

کاربرد

مطالبه‌های ناشی از وام‌های تجاری، وام‌های رهنی مسکن، وام‌های رهنی بازرگانی، حساب‌های دریافتی، مطالبه‌های مربوط به اجاره‌های بلند مدت.

شرایط متقاضیان

نهادهای مالی علی‌الخصوص بانک‌ها و همچنین بنگاه‌های تولیدی و بازرگانی از متقاضیان اصلی این اوراق هستند.

دارایی پشتیبان

زمین؛ ساختمان و تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات، وسایل حمل و نقل

اوراق سفارش ساخت

معرفی اوراق استصناع (سفارش ساخت)

این دسته از اوراق به‌منظور تأمین مالی کالایی که هنوز موجود نیست و ساخته نشده است منتشر می‎شود. لذا پس از انتشار این اوراق، سازنده اقدام به ساخت کالای مورد نظر می‌ کند.

کاربرد

ساخت و سفارش ساخت دارایی‌های سرمایه‌ای

شرایط متقاضیان

مناسب شرکت سهامی، تعاونی و نهادهای عمومی غیر دولت.

دارایی پشتیبان

هر نوع دارایی سرمایه‌ای که امکان ساخت و تحویل آن در دوره زمانی مورد نظر متقاضی انتشار اوراق، وجود داشته باشد.

اوراق مرابحه

معرفی اوراق مرابحه

مرابحه قراردادی است که فروشنده، قیمت تمام‌شده‌کالا اعم از قیمت خرید و هزینه‌های حمل‌ونقل و سایر هزینه‌های مربوطه را به اطلاع خریدار رسانده سپس تقاضای مبلغی اضافه به‌عنوان سود می‌کند.

کاربرد

شرکت‌ها می‌توانند به‌منظور تأمین سرمایه در گردش موردنیاز و خرید دارایی از آن استفاده کنند.

شرایط متقاضیان

دارایی در زمان انتشار اوراق،دارایی باید موجود بوده یا شرایط تحویل آن در دوره‌های زمانی مورد نظر متقاضی وجود داشته باشد. همچنین به‌کارگیری آن در فعالیت شرکت، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج وجوه نقد جلوگیری نماید.

دارایی پشتیبان

دارایی‌های که می‌توانند پشتوانه این اوراق قرار بگیرند عبارتند از زمین، ساختمان و تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات و وسایل حمل و نقل.

اوراق منفعت

معرفی اوراق منفعت

اوراق منفعت سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده آن اوراق اجارة تأمین نقدینگی بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است.

کاربرد

تأمین مالی بنگاه اقتصادی از طریق پیش‌فروش منافع آتی کسب و کار.

شرایط متقاضیان

تولیدکنندگان و بنگاه‌های ارائه دهنده خدمات.

دارایی پشتیبان

دارایی‌های که می‌توانند پشتوانه این اوراق قرار بگیرند عبارتند از زمین، ساختمان و تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات و وسایل حمل و نقل.

اوراق خرید دین

در تأمین مالی از طریق اوراق خرید دین مشابه تسهیلات خرید دین در سیستم بانکی اقدام می‌شود و مطالبات متقاضی تأمین مالی مبنای انتشار اوراق قرار می‌گیرد. به این ترتیب که ارزش مطالبات مدت‌دار متقاضی تأمین مالی از طریق انتشار اوراق، تأمین شده و در اختیار وی قرار می‌گیرد. تفاوت اوراق خرید دین با خرید دین در سیستم بانکی، عرضه اوراق در بازار سرمایه است. اوراق خرید دین به منظور خرید مطالبات ریالی مدت‌دار اشخاص حقوقی از اشخاص حقیقی و حقوقی ناشی از عقود مبادله‌ای از قبیل فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک و جعاله (به استثنای سلف) منتشر می‌شود. با انتشار اوراق مذکور، بنگاه‌های اقتصادی (بعنوان بانی) می‌توانند مطالبات و اسناد مدت دار خود را به کسر فروخته و مشکل نقدینگی خود را مرتفع سازند. این اوراق برای شرکت‌هایی مناسب است که دارای مطالبات با سررسید بیش از یکسال هستند، عواید مستمر حاصل از مطالبات براساس قرارداد (به استثنای مطالبات ناشی از عقد سلف) مربوط پیش‌بینی و محقق می گردد بعلاوه اینکه وثایق مطالبات مذکور، از نوع وثایق رهنی نیست.

اوراق سلف موازی استاندارد

اوراق سلف موازی استاندارد یکی از ابزارهای تأمین مالی است که می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای تأمین مالی شرکت‌‌ها مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به وجود بازار ثانويه فعال (بورس کالا/ بورس انرژی) براي این‌گونه اوراق می‌توان از طریق انتشار اين اوراق بهادار سرمايه‌های کلان مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌ها و يا تأمين مالي بنگاه‌های تولیدی را جذب نمود. در قرارداد سلف، مقدار معینی از دارایی پایه بر اساس مشخصات قرارداد به پیش‎فروش می‌رسد. وجه قرارداد مذکور باید در هنگام معامله و طبق زمان‌بندی تعیین‌شده در مشخصات قرارداد پرداخت و دارایی پایه در سررسید تحویل شود. ذکر این نکته ضروری است که در قراردادها سلف موازی استاندارد این امکان وجود دارد که در تاریخ سررسید اوراق، بجای تحویل دارایی پایه، تسویه نقدی انجام شود. در این حالت، اصل بدهی و سود اوراق در انتهای دوره به‌صورت یکجا به دارندگان اوراق بازپرداخت می‌شود. با توجه به سادگی فرآیند انتشار این نوع از اوراق نسبت به سایر اوراق بهادار اسلامی، تأمین مالی در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت سندی است گویای مالکیت دارنده آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت‏های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارائی متوجه صاحب اوراق مشارکت است. طبق تعریف قانون انتشار اوراق مشارکت در ایران اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام يا بي‌نامى است كه به قيمت اسمى مشخص براى مدت معين منتشر مي‏ شود و به سرمايه‏ گذارانى كه قصد مشاركت در اجراى طرح‏هاى موضوع انتشار اوراق را دارند واگذار مي‌گردد.

فراهم شدن ۲ شیوه تامین مالی دیگر برای بانک‌ها از طریق بازار سرمایه

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس گفت: انتشار اوراق رهنی و خرید دین از جمله شیوه‌هایی است که بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری می‌توانند با ضمانت خود از طریق بازار سرمایه اقدام به تامین مالی کنند.

به گزارش ایمنا و به نقل از سازمان بورس و اوراق بهادار، «مرتضی چشان » با اشاره به مفاد دستورالعمل‌های انتشار اوراق خرید دین و رهنی اظهار کرد: بر اساس مفاد این دستورالعمل‌، بانک یا مؤسسه مالی و اوراق اجارة تأمین نقدینگی اعتباری می‌تواند ضمانت اوراق خود را به عهده بگیرد.

وی ادامه داد: در انتشار اوراق قرض‌الحسنه نیز در صورتی که بانی، بانک یا مؤسسه اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران باشد، برای انتشار اوراق تا میزان پنج درصد سرمایه ثبت شده، الزامی به معرفی ضامن نیست و مبلغ مازاد بر آن باید توسط ضامن، تعهد و تضمین می‌شود.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورسدر تعریف اوراق خرید دین گفت: این اوراق، اوراق بهاداری است که به منظور خرید مطالبات مدت‌دار اشخاص حقوقی به استثنای مطالبات ناشی از عقد سلف منتشر می‌شود. اوراق یاد شده در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس قابل‌معامله هستند.

به گفته چشان ، منظور از اوراق اجارة تأمین نقدینگی مطالبات، مطالبات ریالی مدت‌دار اشخاص حقوقی از اشخاص حقیقی و حقوقی ناشی از عقود مبادله‌ای از قبیل فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک و جعاله (به‌استثنای سلف) است و در صورتی که مطالبات مذکور دارای وثایق رهنی باشند، این اوراق، در زمره اوراق رهنی قرار می‌گیرد.

وی تصریح کرد: در این اوراق، بانی در نقش عامل وصول موظف است گزارشی در خصوص نگهداری حساب‌ها، دریافت مطالبات و سایر اقدامات اجرایی مربوط به مطالبات را حداکثر هر شش ماه یکبار به همراه اظهارنظر امین طبق مقررات، حداکثر دو ماه بعد از موعد شش ماهه، به سازمان ارائه و به عموم افشا کند.

به گفته رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس، امین نیز موظف است به منظور حفظ منافع دارندگان اوراق و حصول اطمینان از رعایت مقررات و صحت فرآیند عملیات دریافت مطالبات، بر عملیات عامل وصول نظارت و گزارش آن را در مقاطع مقرر به سازمان ارائه کند.

چشان با مدنظر قرار دادن تنوع ابزارهای تأمین مالی موجود در بازار سرمایه عنوان کرد: شرکت‌ها می‌توانند با توجه به هدف تأمین مالی و نیازمندی‌های خود، انواع اوراق از جمله اوراق اجاره، اوراق مرابحه، مرابحه سهام و … را منتشر کرده و هم از منافع دارایی در اختیار خود بهره ببرند و هم با تزریق نقدینگی موردنیاز تأمین شده از محل تأمین مالی صورت گرفته به پشتوانه دارایی مبنای انتشار اوراق، بیش از پیش از ظرفیت‌های دارایی‌های شرکت منتفع شوند.